بررسی مباحث کلامی و فقهی در آثار نظامی

در قرن ششم ، به خصو ص در سبک آذربایجانی بیشتر از همه دوران، شاعرا ن د ر پی ایجا د ابتکار در سبک سخنوری بوده اند؛ نمونه ی این ابتکار را می توان به بازتاب علوم مختلف در اشعار شاعران این دوره اشاره کرد. یکی از این موارد، علوم اسلامی (کلام، فقه) است. این قرن به دلیل برخورداری از میراث عالمان و فیلسوفانی چون امام محمدغزالی، امام فخر رازی، شیخ شهاب الدین سهروردی به صحنه ی فعالیت های فلسفی- کلامی تبدیل شد که افکار و اعمال این افراد در ساخت ایدئولوژی و جهان بینی شاعران این دوره تاثیر گذار بود؛ از جمله ی این شاعران، نظامی گنجوی است که به دلیل داستان سرایی و قرار داشتن در متن زندگی مردم، بسیاری از مباحث فقهی و کلامی را در آثار خود به کار برده است. نظامی در مثنوی هایش با بهره گیری از براهین عقلی و منطقی به اثبات باورهای دینی و اصول عقاید اسلامی پرداخته است و همچنین موضوعات فقه اسلامی را در ترکیبات و اصلاحات متنوع و گاه با آداب و رسوم کهن پیوند داده است. این مقاله بر آ ن است تا گوشه ای از این تاثیرات را بر پایه ی موضوعات مندرج در فقه و کلام اسلامی تبیین نماید. یافته ها نشان می دهد که نظامی بسیاری از موضوعات بحث برانگیز میان متکلمان چون جبر و اختیار، رویت حق تعالی، اعتقاد به نظام احسن را در خمسه ی خود انعکاس داده و با اشاعره در اندیشه ی جبری، رویت خدا و واقعی بودن صفات حق، همداستان است.

Keywords:

سبک آذربایجانی , فقه اسلامی , علم کلام , خمسه ی نظامی