محمدجعفر اشکواری - استادیار گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی، دانشگاه زنجان
محمدحسین گلستانی پور - کارشناس ارشد، رشته مرمت و احیا بناها و بافتهای تاریخی (گرایش میراث معماری)، دانشگاه تهران

معماری اسلامی به ویژه در عناصر تزئینی با آیات، مفاهیم و مضامین قرآنی عجین است. در این بین، محرابها در معماری بناهای مذهبی یکی از عناصر معماری پر تزئین به شمار میروند که در بخشهای مختلف با کتیبه هایی از آیات و مضامین قرآنی مزین شده اند. ازآنجاکه محراب به عنوان یکی از منابع مهم برای بررسی نقش و جایگاه آیات و مضامین قرآنی در معماری اسلامی به شمار میرود، پژوهش حاضر به بررسی دو محراب گچی مقبره عزیزالدین نسفی مربوط به قرن ششم هجری و محراب مسجد جامع از قرن هشتم هجری در ابرکوه پرداخته است.در این پژوهش با روش میدانی و کتابخانه ای اطلاعات جمع آوری و برای دستیابی به نتیجه مطلوب و آگاهی از مفهوم مضامین قرآنی در محرابهای موردمطالعه از روش تفسیری-تحلیلی استفاده شد. بررسیها نشان داد که آیاتی از سوره های »بقره«، »انسان«، »فصلت«، »هود«، »توحید«، »فتح«، »آل عمران« به همراه مضامین قرآنی مانند »الملک الله«، »العلو الله« و »العظمه الله« در بخشهای مختلف دو محراب به کاررفته است که »توحید« ، »خداشناسی« و »توجه مومنان به دنیای بعد از مرگ« ازجمله مهمترین پیامها به شمار میروند؛ بنابراین میتوان گفت کتیبه ها و مضامین قرآنی با توجه به موقعیت قرارگیری محراب در بناها، باهدف هدایت افراد، ترغیب آنها به نماز و تعالی نمازگزاران بکار گرفته شده اند.

محراب، ابرکوه، محراب مسجد جامع ابرکوه محراب، مقبره نسفی، معماری اسلامی.