محمد روغنی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
عبدالمجید غفوری - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
سیدمحمودرضا طباطبایی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

ویژگی های توپوگرافی و زمین شناسی کشور ایران در برخورد با سیمای اقلیمی و فرهنگی آن موجب تغییر رفتار حوزه های آبخیز در پاسخ به بارش و رواناب ناشی از آن گردیده است . نحوه بارش و توزیع آن، ضمن تاثیر پذیری از ویژگی های یاد شده، با ایجاد سیلابهای فصلی صدمات و خسارات جبران ناپذیری بر اقتصاد کشور تحمیل می نماید . تحقیق حاضر با هدف کاهش خطرات سیل الگوی مناسبی در بهینه سازی عملیات آبخیزداری، مهار سیل و مهندسی رودخانه محسوب می شود . به همین منظور با استفاده از مفهوم نمودار مساحت - زمان و بکار گیری مشخصات فیزیکی و هیدرولوژیکی حوزه در یک مدل ریاضی، رفتار حوزه مورد واسنجی و ارزیابی قرار گرفت . سپس سطوح هم پیمایش حوزه استخراج و توزیع مکانی زیرحوزه ها در سطح منطقه مورد بررسی واقع شده است . از آنجا که تاثیر متقابل توزیع مکانی زیرحوزه ها و پتانسیل سیل خیزی آنها نقش مهمی در شکل گیری سیلاب حوزه دارد . لذا با فرض اجرای عملیات مهار سیلاب در زیرحوزه های واقع در هر سطح هم پیمایش، تاثیر آنها روی دبی اوج سیل مورد بررسی قرار گرفته است . نتایج حاصل نشان می دهد که زیرحوزه های سطح هم پیمایش 5 واقع در بخش میانی حوزه پل منجنیق با 64,6 کیلو متر مربع وسعت دارای بیشترین تاثیر در دبی اوج سیلاب خروجی از حوزه اصلی بوده است . درمقایسه با مناطق مزبور، سطوح واقع در نزدیکی خروجی نقش بسیار کمتری در دبی اوج داشته است . بطور کلی از خروجی حوزه بطرف بخش های میانی، تاثیر زیرحوزه ها در اوج سیلاب اقزایش نشان می دهد . لذا با تمرکز عملیات آبخیزداری و کنترل سیلاب براساس اولویت ها و مناطق تعیین شده، کاهش قابل توجهی در هزینه های اجرائی پروژه های کنترل سیل و مهندسی رودخانه پیش بینی می گردد . در این حالت تقلیل تراز جریان در مسیل ها و رودخانه ها، ضمن تاثیر گذاری بر کاهش حجم عملیات ساختمانی، موجب صرفه جویی قابل ملاحظه در هزینه کرد سرمایه های ملی کشور خواهد گردید .

آبخیز داری، بارش رواناب، سطوح هم پیمایش، مدل های ریاضی، مهار سیل، بهینه سازی مکانی، مهندسی رودخانه