رضا دین پرور
مینا ملکی توانا

معماری یکی از شاخه های مهم فنون و هنر تمدن بشری است که از هزاره های متمادی تا به امروز مورد توجه بسیار جوامع انسانی قرار گرفته است. در میان شاخه های مختلف معماری ، ساخت بناهای مذهبی از جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوریکه در طول تاریخ، باشکوه ترین، زیباترین و ارزشمندترین هنرها و فنون در خدمت بناهای مذهبی قرار گرفته اند و از زمان های دور مهمترین بناهای شهرها و روستاها را ابنیه مذهبی تشکیل می دادند. هنر و معماری در دوره ساسانیان با افکار مذهبی ادغام شده و در خدمت مذهب بود. . آنان از یک سو دنباله رو سنت های کهن هنری ایران، هخامنشیان و پارتیان بودند و از دیگر سو در مسیر جریان های هنری شرق و غرب قرار داشتند اما از این میان به هویت و سبک ویژه خود دست یافتند و به جریانی تاثیرگذار و الهام بخش در عصر خود تبدیل شدند که حتی بعدها مورد تقلید قرار می گرفت. بسیاری از محققین ابتکارات جدید اصول شهرسازی و معماری، ایجاد پل، کاروانسرا و آتشکده را به ساسانیان نسبت داده اند. پس از ورود اسلام با پایه های شهری موجود ادغام شد. برخی نمادها همچون قرارگیری پرستشگاه ها در شکل آتشکدهها در مرکز شهر و شکل گیری بازارها به عنوان قلب تجاری شهرها از پیش از ورود اسلام در تمدن- ایران به چشم میخورد. پس از ورود اسلام، مساجد به عنوان شاخص ترین نماد این دین مقدس، نخستین بناهایی بودند که مورد توجه قرار گرفتند. ادغام ارزشهای والای اسلام با معماری غنی ایرانی و شکل گیری بسترهای الزامی این دین در شهرها و بناهای، نوع نابی از معماری و شهرسازی را خلق کرد که به عنوان معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی در طول ادوار شناخته و ارزش نهاده شده است. در این مقاله تبدیل آتشکده ها به مساجد را بررسی کرده و به مسجد جامع گلپایگان که بر روی یک آتشکده ی دوره ساسانی ساخته شده است پرداخته شده است روش پژوهش این مقاله با ابزار گردآوری اطلاعات و مطالعات کتابخانه ای انجام گرفت است؟

آتشکده، مسجد، گلپایگان، تحولات