بررسی مفاهیم مصداقی عناصر کالبدی احساس معنوی معماری در مقابر: سعدی، حافظ و ابوعلی سینا

یکی از مهمترین نوع از فضاهای معماری در طول تاریخ بشر به موضوع خاکسپاری و آرامگاه مربوط می شوند. انسانها از دیرباز به منظور پاسداشت و حفاظت از یاد، خاطره، مسلک و اندیشه ی اشخاص و افراد اقدام به خلق المانهای یادمانی ویژه ای کرده اند. فضای مقبره در معماری مبتنی بر فرهنگ اسلامی، بیش از هر موضوعی، دربردارنده ویژگی های قدسی و برخوردار از احساس معنوی است. این ویژگی از یکسو متاثر از خواست و انگیزه کاربران فضا است که به منظور یک ارتباط معنوی، اقدام به بازدید از فضا کرده اند؛ و از سوی دیگر هر بنایی می بایست درخور هدف غایی آن باشد بدیهی است فضای مقبره ای که برای نکوداشت یاد و پاسداری از مسلک و اندیشه یک فرد معنوی، شکل گرفته است می بایست رویکردی معنویت افزا به خود بگیرد. در این مقاله از طریق مرور ادبیات و مطالعه اسنادی و کتابخانه ای، ابتدا ویژگی های احساس معنوی محیط شناسایی و دسته بندی میشوند سپس مصادیق معمارانه تحقق این ویژگیها را در آثار معماری مقابر سعدی، حافظ و ابوعلی سینا بررسی میگردد. یافته های پژوهش نشان میدهد احساس بندگی و مخلوق بودن، مواجهه عرفانی و تجربه اوج، وحدت درونی ویکپارچگی، جست وجوی معنا و هدف زندگی، تحول و دگرگونی شخصی و درونی شاخصه های کلی احساس معنوی محیط اند. نمودها و تجلیات معمارانه این احساس شامل مواردی چون رمزآلودگی، هارمونی هندسی، شاخص بودن، تدریج اهمیت و پیچیدگی، تناسب شان با مقیاس و موقعیت بنا، وحدت مکثرات، ساماندهی نحو ورود به فضا، پرهیز از شمایل نگاری و تاکید بر سرشت گذرای جهان است. نتایج پژوهش نشان میدهد با توجه به برخورداری نسبی۵ این بناهای معماری از ویژگیهای احساسی- معنایی محیط، در خلق این احساس به ترتیب جلوه؛ در طراحی کالبد معماری مقابر آرامگاه بوعلی، آرامگاه حافظ شیرازی و سپس آرامگاه سعدی موفق بوده اند.