فرود گراوند - گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، تنکابن، ایران
آپتین راهنورد - گروه محیط زیست،دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، تنکابن، ایران
قربانعلی محمد پور - گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

این مطالعه با هدف ارزیابی پتانسیل جذب فلزات سنگین سرب، کادمیوم، منگنز و نیکل از شیرابه زباله شهری توسط گیاه وتیور در شرایط گلخانه­ای انجام گرفت. این تحقیق بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار با چهار تیمار، شامل شیرابه زباله با غلظت های صفر، ۳۰، ۶۰ و ۱۰۰ درصد انجام شد. گیاهان در شرایط دمایی بهینه برای وتیور (۲۷-۲۳ درجه سانتی­گراد) و بر اساس نیاز آبی به مدت ۵ ماه و ۴ نوبت آبیاری در هفته که هر نوبت شامل دو لیتر شیرابه بود آبیاری شدند. نتایج نشان داد که در جذب فلزات سنگین توسط گیاه تفاوت معنی­داری در سطح ۱ درصد وجود داشت. همچنین با افزایش سطوح تیمار شیرابه تا سطح ۶۰% در طول ریشه و اندام هوایی تفاوت معنی­داری در سطح ۱ درصد وجود داشت. سپس در تیمار با شیرابه ۱۰۰% طول ریشه و اندام هوایی کاهش معنی­داری داشت. با افزایش سطوح تیمار شیرابه جذب فلزات سنگین توسط گیاه افزایش یافت. بالاترین میزان جذب، مربوط به ریشه با مجموع میانگین ۲۱/۲۰۰ میلی گرم بر کیلو گرم در کل چهار تیمار بود، که بیشترین مقدار جذب مربوط به منگنز و سپس به ترتیب برای فلزات، سرب، نیکل و کادمیوم با میانگین­های ۷۰/۷۰، ۷۳/۵۲، ۵۶/۴۴ و ۲۲/۳۲ میلی­گرم بر کیلوگرم در چهار تیمار بود. در بخش اندام هوایی میزان جذب در مجموع با میانگین ۹۳/۱۴۷ میلی­گرم بر کیلوگرم در کل چهار تیمار بود، که بیشترین مقدار جذب مربوط به منگنز و سپس به ترتیب برای فلزات، سرب، نیکل و کادمیوم با میانگین های ۱۸/۵۳، ۳۵/۳۸، ۱۳/۳۵ و ۲۷/۲۱ میلی­گرم بر کیلوگرم در چهار تیمار بود. در بین سطوح تیمارهای بکار رفته نیز بیشترین میزان جذب فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، منگنز و نیکل)  در ریشه و اندام هوایی مربوط به تیمار با سطح ۱۰۰ درصد بود. همچنین برای همه عناصر در هر چهار تیمار فاکتور غلظت بیولوژیکی (BCF) بیشتر از یک و فاکتور انتقال (TF) کمتر از یک بود. نتایج نشان داد گیاه با درمعرض قرارگرفتن غلظت­های بیشتر شیرابه بطور معنی­داری قادر به جذب مقادیر بالاتری از فلزات سنگین بود. با توجه به بیشتر بودن جذب فلزات سنگین شیرابه زباله در ریشه نسبت به اندام هوایی، گیاه وتیور بعنوان یک گیاه تثبیت کننده حرکت فلزات سنگین درخاک های آلوده عمل می­کند.  

گیاه پالایی, گیاه تثبیت کننده فلزات سنگین, فاکتور غلظت بیولوژیکی, فاکتور انتقال, خاک آلودگی