فرناز گودرزی - دانشجوی دکتری، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
مجتبی دلشاد - دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
حامد منصوری - استادیار، بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
فروزنده سلطانی - استادیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

در این پژوهش بهینه­سازی دو فاکتور موثر بر تولید سبزی برگی اسفناج، کود نیتروژن و فاصله بوته روی ردیف کاشت براساس اهداف چهار سناریوی اقتصادی، سلامت غذایی ، بازارپسندی و حد مطلوب تولید اسفناج رقم "Harrier" با کمک تکنیک آماری سطح پاسخ انجام گرفت. متغیرهای مستقل شامل فاصله بوته روی ردیف کاشت (۷، ۱۱ و ۱۵ سانتی متر) و سطوح کود نیتروژنی (صفر، ۲۰۰ و ۴۰۰ کیلوگرم اوره بر هکتار) در قالب طرح مرکب مرکزی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تهران بررسی­شدند. صفات وزن تر برگ، زیست توده، شاخص سطح برگ، کارایی مصرف نیتروژن، غلظت نیترات و کلروفیل کل به عنوان متغیرهای وابسته مورد مطالعه قرارگرفتند. برازش دادها با معادله چند جمله­ای درجه دو و بهینه سازی پاسخ­ها با نرم افزار Mnitab۱۶ انجام شد. نتایج نشان داد افزایش فاصله بوته روی ردیف تنها بر محتوای کلروفیل اثر مثبت گذاشت. سطوح بالای کود نیتروژن بر تمام متغیرهای وابسته مورد مطالعه، بجز کارایی مصرف نیتروژن، اثر افزایشی داشت. ترکیب بهینه تیمارهای متغیر مستقل و شاخص مطلوبیت برای هریک از سناریوهای اقتصادی، سلامت غذایی، بازارپسندی و حد مطلوب به ترتیب برای فاصله بوته روی ردیف ۷، ۴۸/۷، ۲۴/۷ و ۷ سانتی متر، کود نیتروژن ۹/۱۸۹، ۶/۶۰، ۹/۱۸۹ و ۵/۱۴۹ کیلوگرم بر هکتار و شاخص مطلوبیت ۹۷/۰، ۷۷/۰، ۸۹/۰ و ۸۲/۰ به دست آمد. بر اساس نتایج شاخص مطلوبیت، مدل سناریوی اقتصادی را در مقایسه با سناریوهای دیگر در تعیین بهینه منابع متغیر مستقل با توان بالاتری شبیه سازی می­کند.

طرح مرکب مرکزی, کارایی مصرف نیتروژن, نیترات