طیبه فتحی ایرانشاهی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان
سید محمود میرزایی الحسینی - دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه لرستان
شیرین بورابراهیم - دانشیار گروه زبانشناسی دانشگاه پیام نور تهران

طرحواره های تصویری یکی از موضوعات مطرح در زبان­شناسی شناختی است. در این طرحواره ها انسان براساس تجارب خود از امور عینی، ساخت هایی را برای امور انتزاعی در ذهن خود متصور می شود که فهم آن ها را ممکن می سازد. این سازوکار ذهنی و شناختی و تحلیل آن در متن روایی سبب می شود، دستیابی به ویژگی های فکری نویسنده و نمایش محتوای ذهنی و ملموس­ساختن آن از یک سو و چگونگی فهم و درک دنیای درونی نویسنده توسط مخاطب، از سوی دیگر، تسهیل شود. بنابراین پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر آراء شناختی جانسون و لیکاف و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به بررسی طرحواره های تصویری حوزه احساسات در رمان «حکایات یوسف تادرس» اثر عادل عصمت، نویسنده مصری بپردازد. به این صورت که طرحواره هایی که قالب شکل گیری مفاهیم احساسی چون رغبت، ترس و عشق... در داستان بودند، از کل متن استخراج گردید. با توجه به گستردگی طرحواره های تصویری و محدودبودن فضای مقاله، سه نوع طرحواره حجمی، حرکتی و مقدار مورد کنکاش قرارگرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد اگرچه رمان از داستان های کوتاه و تقریبا مرتبط با هم تشکیل شده است، اما بیان احساسات و ملموس­ساختن آن ها یکی از اهداف نویسنده و موضوع غالب بر تفکر اوست. همچنین طرحواره های حجمی نسبت به دیگر انواع، بسامد بیشتری دارند که در بیشتر موارد به وسیله حرف "فی" بیان شده اند. رغبت، بالاترین بسامد طرحواره ها و غضب، کمترین میزان را به خود اختصاص داده است.

معنی شناسی شناختی, طرحواره تصویری, حوزه مفهومی احساس, حکایات یوسف تادرس, عادل عصمت