احسان خامس پناه
سید محمدتقی نبوی رضوی

 در این نوشتار، به تامل در سخنی از امیرالمومنین۷ می­پردازیم که پایه مطالب مطلع یکم از مطالع ده­گانه رساله القرآن و الفرقان است. در آغاز، با استناد به سه شاهد در تشریح تنزیل آیات قرآن، نشان داده می­شود مشابهت میان تنزیل قرآن و کلام بشر ضروری و اجتناب ناپذیر است. سپس به معنای تاویل آیات قرآن اشاره می­کنیم و در تاویل به معنی مصدری و معنای مفعولی تامل می­کنیم و در پی آن، می­افزائیم که بر تاویل به معنای مفعولی، با نظر عنائی یا نظر فنایی می­توان توجه کرد. مبتنی بر مفاهیم گذشته، تبینی از روایت پیشین پیشنهاد می­کنیم؛ آنگاه به تعبیر امام۷ که کلام خداوند را صفت او - عز و جل- دانسته­اند می­اندیشیم. مروری اجمالی به برخی از مباحث اسماء و صفات الهی خواهیم داشت و مبتنی بر آن، نشان می­دهیم کار دلالت گری و شناسانیدن از سوی قرآن، آنگاه که صفت خداوند در نظر گرفته شود، ممکن نیست با دلالت و تعریفی که از کلام بشر رخ­ می­دهد مشابهت پیدا کند. عدم مشابهت در این پهنه مطلق و عام است و با بن استدلال امام۷ سازگار می­شود. این عدم مشابهت میان کلام خداوند و کلام بشر با تحقق مشابهت مسلم کلام الله، آنگاه که واقعیتی دانسته ­شود که در ساختار کلام عرب­زبانان تنزل یافته، هرگز ناسازگاری ندارد. این مقاله مدعی است که مطلع یکم رساله القرآن و الفرقان مراتب تجلی خداوند و ظهور اله از قرآن بر تالیان و مستمعان کلام الله را مورد تبیین قرار داده و تاکید کرده که با توجه به «خلافت اجتماعی قرآن (صفت خداوند) و اهل بیت:» و برخورداری انحصاری اهل بیت از جمیع مراتب این ظهور الهی، استظهار و ظهورخواهی مردمان از این تجلی خداوند ازل و ابد و ارتقاء در درجات بی­شمار آن، تنها با تمسک به ایشان که حجت­های اله در قلمرو آفرینش اند پدیدار می­شود.

القرآن و الفرقان (کتاب)؛ اصفهانی, مهدی؛ قرآن – شباهت ناپذیری با کلام بشر