کیهان طرحی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
علیرضا فرخزاد - دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
راحله قاسم زاده - استادیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
مهدی محسنی آذر - کارشناس گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه

شناسایی و ارزیابی ژنوتیپ­های برتر و بومی درختان میوه از اهمیت بسیار بالایی در حفظ ژرم­پلاسم و برنامه­های اصلاحی برخوردار است. بسیاری از ارقام میوه حاصل انتخاب از بین ژنوتیپ­های محلی است. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ­های گردو در سطح شهرستان ارومیه، ۴۲ ژنوتیپ پر محصول از مناطق مختلف شهرستان انتخاب گردید و همراه با رقم چندلر از لحاظ خصوصیات مهم فنولوژیکی و مورفولوژیکی میوه مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفاتی مانند وزن، طول، عرض میوه، ضخامت پوست، رنگ مغز، راحتی جدا شدن مغز، زمان باز شدن برگ­ها، زمان باز شدن و اتمام گل­های نر و ماده بر اساس توصیف­نامه گردو اندازه­گیری شد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که تنوع بالایی در خصوصیات مورد ارزیابی بین ژنوتیپ­ها وجود داشت. طول خشک میوه بین ۰۶/۲۷ تا ۲۰/۴۷ میلی­متر، عرض میوه بین ۶۰/۲۴ تا ۸۰/۳۸ میلی­متر، وزن خشک میوه بین ۶۳/۵ تا ۸۳/۱۳ گرم و وزن خشک مغز بین ۷۶/۲ تا ۱۳/۷ گرم متغیر بودند. ژنوتیپ­های شماره ۷، ۱۱، ۲۹، ۳۰، ۳۵، ۳۶، ۴۰، ۴۱ و ۴۲ بیشترین وزن و نسبت مغز به میوه را داشتند. همچنین ژنوتیپ­های ۳۰ و ۹ کمترین ضخامت پوست چوبی را به ترتیب با ۷۶/۰ و ۸۰/۰ میلی­متر داشتند. بر اساس نتایج همبستگی دوگانه صفات، روابط مثبت و منفی معنی­داری بین صفات مورد ارزیابی مشاهده شد. تجزیه خوشه­ای بر اساس کلیه صفات مورد ارزیابی به روش وارد توانست ژنوتیپ­های مورد مطالعه را در ۳ گروه عمده قرار دهد. بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر تنوع خوبی در بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه مشاهده شد که نشان­دهنده پتانسیل بالای ژرم­پلاسم گردو در منطقه ارومیه جهت انتخاب ژنوتیپ­های برتر و سازگار با شرایط اکولوژیکی منطقه می­باشد.  

ارومیه, تنوع ژنتیکی, ژرم پلاسم, گردو, وزن مغز