عبدالرضا امیری بیدشکی - گروه کشاورزی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی ، بم، ایران
نادر مدافع بهزادی - گروه کشاورزی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی ، بم، ایران
سمیه امیری بیدشکی - گروه کشاورزی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی ، بم، ایران
سمیرا امیری بیدشکی - گروه کشاورزی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی ، بم، ایران

کارایی مصرف آب مزرعه شاخصی برای بیان کمی میزان تولید محصول به ازای واحد آب مصرفی در مزرعه می باشد. توسعه کشاورزی و تولید پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک به افزایش کارایی مصرف و بهبود بهرهوری آب بستگی دارد. این شاخص با افزایش عملکرد، کاهش آب مصرفی و یا تاثیر هر دو عامل به صورت توامان، افزایش می یابد. مسائل و محدودیت های کارایی مصرف آب در مقیاس مزرعه از اهمیت خاصی برخوردار هستند. مزرعه محیط و شرایطی است که تمامی فعالیت های کشاورزی شامل تهیه زمین، کاشت، داشت و برداشت در این مقیاس اتفاق افتاده و همچنین تمامی فعالیت های تامین و توزیع آب تا محل مصرف و آبیاری برای این محیط انجام می شود؛ بنابراین مسائل این مقیاس به طور مستقیم و قابل ملاحظه ای بر روی میزان مصرف آب و عملکرد محصول که هدف نهایی بهره بردار است، تاثیرگذار است همچنین این مسائل و مشکالت با توجه به ارتباط مقیاس ها با یکدیگر سبب بروز مشکلات بزرگ مقیاس دیگری نظیر فشار بیش از حد بر منابع آب (به خصوص منابع آب های زیرزمینی ) و کمبود منابع آب حوضه آبریز و آلودگی های زیست محیطی و مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مختلفی نیز، می گردند. از آنجایی که شناسایی و تحلیل شاخص کارایی مصرف آب مزرعه از ضروریات استفاده بهینه از منابع محدود آب کشور می باشد. در این تحقیق از طریق بررسی و ارزیابی نظرات کارشناسان، صاحب نظران، بهره برداران و در مجموع کلیه دست اندرکاران مدیریت آب به طور عام و آب کشاورزی به طور خاص، مسائل و چالش های پایین بودن مقدار شاخص کارایی مصرف آب در مزارع کشور به صورت مشارکتی تبیین و در قالب سلسله مراتب پیوسته موضوع بسط داده شده و ضمن ارائه اهداف، راهکارها و راهبردهای اجرایی و تحقیقات نیز ارائه شدند بر اساس نتایج، ریشه اصلی مسائل و مشکالت پائین بودن کارایی مصرف آب مزرعه در ایران را می توان در شش گروه اصلی مسائل شامل : ۱ پایین - بودن بازده (راندمان) آبیاری. ۲ - ناکافی بودن منابع مطمئن آبیاری. ۳ - پایین بودن کیفیت منابع آب وخاک. ۴ پایین - بودن شاخص های مکانیزاسیون کشاورزی. ۵ - مسائل مهندسی سامانه های آبیاری و ۶ - دانش کم و آموزش ناکافی بهره برداران، رده بندی نمود. از جنبه کمی، جمعا ۱۲۹ مورد مسئله و مشکل فراروی افزایش کارایی مصرف آب در مزرعه شناسایی گردید که مسائل تحت گروه های شش گانه اصلی اشاره شده در بالا، به ترتیب ۱۰/۹ ، ۰/۳، ۱۳/۹، ۳۹/۵، ۱۷/۱ و ۹/۳ درصد از کل مسائل را شامل می شوند. از جنبه های راهبردی، نتایج این تحقیق بیانگر آن است که مسائل و راهکارهای افزایش کارایی مصرف آب مزرعه را نباید فقط در مسائل مدیریت آب جستجو و چاره جویی نمود، بلکه مسائل زراعی و به خصوص مسائل مکانیزاسیون مزرعه و سایر مسائل وابسته نیز نقش مهمی در این زمینه ایفاء می نمایند

راهکار، کارایی مصرف آب، مزرعه، مسائل