احمد سعادت - کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه علامه محدث نوری

معامله فضولی، معامله ای است که شخص دیگری غیر از مالک، مال مالک را بدون داشتن نمایندگی از طرفمالک بفرو شد؛ حال فرقی نمی کند مال مالک را از طرف خویش (بیع فضولی لنفسه) و یا از طرف مالک (بیعفضولی لغیره) بفروشد. حقوقدانان در مورد ماهیت این معامله و صحت و بطلان آن، بحث های مختلفیکرده اند. نظریه هایی نیز درباره ماهیت معامله فضولی و صحت یا رد آن ابراز شده است. بر همین اساس،پژوهش حاضر با هدف مطالعه تطبیقی صحت و بطلان معاملات فضولی در نظام حقوقی ایران و انگلستان بهنگارش درآمده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی و تحلیلی- تطبیقی می باشد و از نوع کتابخانه ای- اسنادیبوده است. از نتایج پژوهش می توان برداشت کرد که در حقوق ایران و انگلیس معامله فضولی در صورت داشتنشرایط صحیح خواهد بود. در سیستم کامن لو فقط شخص اصیل که به طرف ثالث شناسانده شده حق تنفیذمعامله را دارد در حالیکه در حقوق ایران وارث قانونی هم چنین حقی را داراست. همچنین، در صورت ردمعامله فضولی توسط اصیل هم در حقوق ایران و هم انگلیس معامله باطل خواهد بود و می باید خسران ایجادشده به طرف ثالث و مالک جبران گردد. در نهایت، علیرغم اختلاف در مبانی و احکام، شباهت بسیاری در آثارمعاملات فضولی در نظام های حقوقی فوق وجود دارد؛ تا آنجا که برخلاف نظر رایج می توان گفت احکامفضولی در فقه امامیه و حقوق ایران مانند حقوق انگلستان، تنها با رعایت شرایط مخصوصی قابل اجراست.

مطالعه تطبیقی، صحت و بطلان، معاملات فضولی، ایران، انگلستان