حمید ایماندار - استادیار دانشگاه شیراز
زهرا قاسم نژاد - استادیار دانشگاه شیراز
ابراهیم حسین خانی - دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز

جمال الدین قاسمی صاحب تفسیر محاسن التاویل، مفسری منتسب و مشهور به سلفی گری است. رویکرد وی نسبت به بحثی چون فتح باب اجتهاد و استنادات گسترده به سلفی ها در تالیفات وی موید این امر است. هرچند رویکرد نه چندان هماهنگ وی با سلفیه در موضوعاتی چون تصوف و بدعت نیز در این راستا می تواند مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر با توجه به اندیشه ها و آراء متعددی که پیرامون انتساب جمال الدین قاسمی به سلفیه وجود دارد، تفسیر محاسن التاویل وی را با روش توصیفی- تحلیلی، با هدف بررسی اندیشه توحیدی مفسر و میزان هماهنگی اندیشه وی با سلفیه، مورد مطالعه و واکاوی قرار داده تا به طور یقین بتوان پیرامون سلفی یا غیر سلفی بودن تفسیر سخن گفت. یافته های حاصل از پژوهش حکایت از آن دارد که وی در حوزه توحید به عنوان مهم ترین مولفه مورد تاکید سلفیه، همسویی قابل توجهی با اتباع این جریان دارد، به گونه ای که در تبیین توحید الوهی و ربوبی و لوازم آن کاملا همسو با سلفیه اظهار نظر نموده است، اما در حوزه توحید صفاتی به سبب گرایش به مجاز و صنایع ادبی و دلبستگی به نظر مفسرانی چون زمخشری و آلوسی، برخلاف سلفی ها، به سمت تاویل گرایی صفات خبریه میل نموده است.

محاسن التاویل/ توحید/ جمال الدین قاسمی/ سلفیه