زهرا انصاری - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی مواد، دانشکده مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
مهدی کلانتر - دانشیار، گروه مهندسی مواد، دانشکده مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
مهشید خرازی های اصفهانی - استادیار، دانشکده مهندسی مواد، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

در دو دهه گذشته، توسعه و استفاده از مواد زیستی مانند هیدروکسی آپاتیت و فلوئور هیدروکسی آپاتیت روند رو به رشدی داشته است. هیدروکسی آپاتیت و فلوئورهیدروکسی آپاتیت زیست سازگاری خوبی در بدن انسان ها داشته و لذا پتانسیل خوبی برای کاربرد به عنوان بیو سرامیک دارند. در این پژوهش با به کارگیری روش سل ژل، نانو پودر هیدروکسی آپاتیت (HA; Ca۱۰(PO۴)۶(OH)۲) و فلوئور هیدروکسی آپاتیت (FHA; Ca۱۰(PO۴)۶(FOH)) به دو روش متفاوت، انجام عملیات کلسیناسیون و بدون عملیات کلسیناسیون (تنظیم pH تا مقدار ۱۱) سنتز شد. آنالیز فازی، ریخت شناسی پودر، رفتار حرارتی، نوع پیوندها، گروه های عاملی و ارزیابی خواص زیستی نمونه های سنتز شده به ترتیب توسط تفرق اشعه ایکس (XRD)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)، آنالیز حرارتی (TG-DTA)، آزمون طیف نگاری مادون قرمز (FTIR) و آزمایش کشت سلولی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج مطالعات پراش پرتو ایکس و طیف سنجی مادون قرمز نشان دهنده ایجاد فازهای هیدروکسی آپاتیت و فلوئورهیدروکسی آپاتیت در هر دو روش بود. نتایج محاسبات اندازه متوسط بلورک پودر های سنتز شده نشان داد که برای هیدروکسی آپاتیت و فلوئورهیدروکسی آپاتیت به ترتیب از ۱۶ و ۲۵ نانومتر برای نمونه های تنظیم pH به ۳۴ و ۳۵ نانومتر برای نمونه های کلسینه شده در دمای ۶۰۰ درجه سانتی گراد افزایش یافته است. نتایج میکروسکوپ الکترونی روبشی نیز نشان داد که ذرات کروی و شبه کروی با اندازه ذرات کمتر از ۱۰۰ نانومتر هستند و با جایگزینی یون فلوئور و همچنین انجام عملیات کلسیناسیون اندازه متوسط نانوذره ها افزایش پیدا کرده است. بر اساس نتایج کشت سلولی نمونه های بدون عملیات کلسیناسیون، جایگزینی یون فلوئور در کریستال هیدروکسی آپاتیت باعث افزایش تکثیر سلول ها شده است.

هیدروکسی آپاتیت, فلوئورهیدروکسی آپاتیت, pH, نانوپودر, سل ژل