نگرشی جامع نسبت به مفهوم نظم در فرم شهر؛ اتخاذ نقش هدایت گر و کنترل کننده توسعه در طراحی فضای شهری

مداخلات چند دهه اخیر در بسیاری از شهرها، با نگرشی قاطعانه، محورهای مستقیم و تقاطع­ های راست­ گوشه را به بهای تخریب ارزش­ های بافت به ظاهر نامنظم شهری، به شهرها تحمیل نموده است. فارغ از این­که پدیده پیچیده پویایی مانند شهر، چه واکنشی نسبت به این تحولات سریع و این نظم قاطع و تحمیلی بروز می­ دهد و با وجود ناکارآمدی چنین دیدگاهی، همچنان نظم ­بخشی به شهر، معادل اعمال هندسه خشک اقلیدسی به بستر بافت شهری، در نظر گرفته می­ شود. روش تصمیم ­سازی در شهرها همچنان با تعیین خطوط قاطع و خدشه­ ناپذیر توسعه اعمال می­ گردد. این در حالی است که سال­هاست که شهرها به عنوان پدیده ­هایی پیچیده، آشوبناک، فراکتال و غیرقابل پیش بینی شناخته شده ­اند. سال­هاست که پیچیدگی و پیش­ بینی ­ناپذیری شهرها، لزوم پرهیز از تفکر جبرگرا و نخبه­ نگر را خاطرنشان می سازد و اعلام می­ دارد که رویکرد حاکم بر رویه تصمیم­ سازی بر شهرها می­ بایست به سمت وسویی جدید پیش رود، از قطعیت تا گزینه ­های احتمالی، از خطوط قاطع نقشه­ های فاز ۱ و ۲ تا نظامی از هدایت و کنترل توسعه. در این راستا، این پژوهش از نظر هدف بنیادی و روش تحقیق تحلیل محتوا است. هدف اصلی این مقاله تغییر و اصلاح نقش طراح شهری بر اساس تعاریف نوین از مفهوم نظم در فرم شهری است. سعی بر این است که بر اساس ویژگی پیچیدگی، پویایی و خودسازماندهی بافت شهری، روند تصمیم­ سازی و روش­ های مورداستفاده در مراحل مختلف فرایند طراحی شهری تغییر نموده و به سمت وسویی سوق داده شود که متناسب با پیچیدگی و پیش بینی ­ناپذیری بافت شهری است. در مجموع، از بررسی­ های انجام شده در ارتباط با سیر تحول مفهوم نظم تا کنون و نظریات صاحب­نظران شهرسازی، این نتیجه حاصل شده است که لازم است نقش طراح به عنوان تصمیم­ گیرنده نهایی و ارائه خطوط قطعی و مشخص برای اجرا تغییر نماید. پیشنهاد این نوشتار، تغییر این نقش از تعیین­ کننده قطعی بر اساس سلیقه تیم طراحی، به نقش هدایت گر و کنترل­ کننده توسعه در مقیاس کلان و میانه و همچنین واگذاری بخشی از تصمیم­ گیری­ ها به استفاده کنندگان در مقیاس خرد است.

Keywords:

نظم , پیچیدگی , تصمیم ­سازی , هدایت و کنترل توسعه