جهانشاه شکربیگی
قاسم ترابی
عباس صالحی نجف آبادی

جهانشاه شکربیگی[۱]- قاسم ترابی[۲]- عباس صالحی نجف آبادی[۳] تاریخ دریافت: ۹/۸/۱۳۹۷- تاریخ پذیرش: ۲۴/۹/۱۳۹۸   چکیده: انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، بر پایه اندیشه هایی بنا شده است که اگرچه بیش از همه اسلامی هستند، اما گاه سرچشمه های تفکر سیاسی آنها، به اندیشه های ایدئولوژیک گرایانه باز می گردد. شکل تفکر ایدئولوژیک، در دوران مبازره علیه حکومت شاه، شکلی پذیرفته شده در جهان بود. به این جهت در شکل بخشیدن به اسلام سیاسی و نیز اشکال دیگر مبارزه گروه های مخالف شاه، قرار دادن اندیشه توسط اندیشمندان اسلامی و عرفی گرای چپ و حتی راست، در قالب یک نوع ایدئولوژی، امری پذیرفته بود، به طوری که این ایدئولوژی هم تلاش می کرد برنامه ای فراگیر ایجاد کند، هم راهکارهای علمی مبارزه را فراهم آورد و هم به هر گونه پرسشی پاسخ دهد. به این جهت هم متفکران اسلامی و هم روشنفکران بیشتر طیف ها، تلاش می کردند تا ایدئولوژی ای برای مبارزه و نیز نوع حکومت مد نظر خود پدید آورند که یکی از مشخصات اصلی آن انقلابی بودن بود. بر این پایه پرسش اصلی این مقاله آن است که روشنفکران در شکل گیری ایدئولوژی انقلابی انقلاب اسلامی چه نقشی داشته اند؟ برای پاسخ به این پرسش، روش مقاله تحلیلی و تفسیری است و در ضمن آن تلاش می کند افکار این روشنفکران را توصیف نیز کند. هدف مقاله نیز آن است که جنبه های انقلابی اندیشه روشنفکران آن دوره مورد شناسایی و بررسی قرار گیرد. نتیجه کلی مقاله نیز نشان می دهد، روشنفکرانی همچون شریعتی، فردید، بارزگان و... هر یک وجهه ای انقلابی به تفکر خود که تلاش می کردند آن را در شکل یک ایدئولوژی منسجم ارائه کنند، داده بودند تا برنامه ای پیوسته برای مبارزه در جهت سقوط شاه فراهم آورند *این مقاله برگرفته از رساله دکتری با عنوان "مقایسه نقش روشنفکران و نخبگان انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران" می­باشد.  [۱]- دانشجوی دکتری، گروه  علوم سیاسی(گرایش مسایل  ایران) ، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران jahansh۵۲۵۲@gmail.com [۲] - دانشیار و عضو هیات علمی، گروه علوم سیاسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران: نویسنده مسئول ghasemtoraby@yahoo.com [۳] - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی ، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران salehi.abas@yahoo.com  

انقلاب اسلامی, ایدئولوژی, انقلابی گری, مبارزه, روشنفکران