نقد گفتمانی خوانش ابنعربی از آیات قرآن در اثبات فرضیه «پایان پذیری عذاب»

ابنعربی در ارائه فرضیه «پایانپذیری عذاب» با خوانشی متفاوت از آیات قرآن در پی باورپذیرکردن فرضیه خود و سازگارکردن آن با آیات قرآن است؛ اینکه او در این خوانش عرفانی، از کدام سازوکارها و شگردهای گفتمانی بهره برده، مسئلهای است که در این مقاله با بررسی صورتبندیهای گفتمانی ابنعربی نشان داده میشود. از بررسیها این به دست آمد که ابنعربی با بهرهگیری از استراتژیهای کلامی و صورتبندیهای محتوایی و زبانی جدید از آیات، در پی پیشبرد گفتمان حاکم بر خوانش عرفانی خود، یعنی گفتمان «تساهل و تسامح» است. مهمترین شگردهای ابنعربی در خوانش او از آیات قرآن مطابق با این نظام گفتمانی، عبارت است از: تقلیل و انسداد معنایی مفاهیم و گزارهها و بازتولید معنایی جدید برای آنها؛ برجستهسازی نشانهها و گزارههای سازوار و حاشیهرانی نشانهها و گزارههای ناسازگار با دیدگاه نویسنده؛ تکگویگی؛ وارونهسازی مفاهیم و آموزهها و طبیعیسازی مدعیات نویسنده. بهرهگیری ماهرانه ابنعربی از این شگردها به ساختارشکنی مفاهیم و نشانهها، مسخ آموزهها و ازهمگسیختگی پیوند میان گزارهها و پارهگفتارها در گفتمان رقیب انجامیده و او توانسته است تاحد زیادی نظام گفتمان شریعتمدارانه رقیب را به چالش بکشد. هدف این مقاله بازخوانی و بررسی صورتبندیهای گفتمانی خوانش ابنعربی از آیات قرآن در ارائه فرضیه پایانپذیری عذاب است که با روش توصیفی تحلیلی به انجام رسیده است.

Keywords:

ابنعربی , تحلیل گفتمانی , عرفان اسلامی , قرآن کریم