اسباب نزول در نگاه طباطبایی، جوادی آملی و معرفت

سبب نزول، سوال، حادثه و هر اتفاقی است که در عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) رخ داده و باعث نزول آیه، آیات و یا سوره ای از قرآن شده است که به شکلی به آن حادثه یا سوال اشاره دارد. این دسته از روایات از دیدگاه بیشتر اندیشمندان و عالمان علوم قرآنی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این میان، برخی مفسران شیعه همچون علامه طباطبایی، آیت الله معرفت و آیت الله جوادی آملی به شیوه ای انتقادی به نقل و بررسی این روایات همت گماشته اند. علامه طباطبایی بیشتر روایات اسباب نزول را نتیجه اجتهاد راویان می دانند ولی با این حال، فراوان به نقل و نقد این روایات می پردازند. آیت الله جوادی آملی شان نزول را جدای از فضای نزول آیه ذکر می کنند و همانند استاد خود، علامه طباطبایی، بخشی از روایات اسباب نزول نقل شده از صحابه و یا تابعین را تنها زمینه‎ساز برداشت های تفسیری می دانند و حجیتی برای آن قائل نیستند بلکه تنها برای روایاتی در تبیین سبب نزول آیات حجیت قائلند که سند صحیح و معتبر دارند. بر خلاف ایشان، آیت الله معرفت برای تفسیر صحابی و به تبع آن روایات اسباب نزول نقل شده از ایشان، ارزش علمی و عملی والایی قائل هستند. البته تفاوت هایی در بیان و طرح این مباحث در کلام این دانشمندان وجود دارد که در این رهگذر به آن ها اشاره شده است. چکیده (عربی): اسباب النزول من منظار العلامه الطباطبائی و جوادی الآملی و آیه الله معرفه سبب النزول هو السوال او الحادثه او کل امر وقع فی زمن النبی صلی الله علیه وآله و ادی لنزول آیه او آیات من القرآن الکریم و التی تشیر الیه بشکل من الاشکال . هذه المجموعه من الروایات تحظی باهمیه بالغه عند المفکرین و علماء العلوم القرآنیه . و من بین هولاء اهتم بعض مفسری الشیعه کالعلامه الطباطبائی و آیه معرفه و آیه الله جوادی آملی بنقد و دراسه هذه الروایات . فیری العلامه الطباطبائی ان اکثر روایات اسباب النزول هی من اجتهاد الرواه ، الا انه مع ذلک تعرض لنقلها و نقدها بکثره . و اما آیه الله جوادی الآملی فقد ذکر روایات شان النزول بشکل منفصل عن اجواء نزول الآیه ، و یری کاستاذه العلامه الطباطبائی ان بعض هذه الروایات المرویه عن الصحابه و التابعین هی مجرد ارضیه لتصوراتهم التفسیریه ، و لا یری لها من حجیه ، و یری ان خصوص الروایات الوارده باسناد صحیحه متسمه بالحجیه . و فی قبال ذلک یری آیه الله معرفه ان لتفسیر الصحابی و بالتالی لروایات اسباب النزول المنقوله عنه قیمه علمیه و عملیه علیا . نعم هناک اختلافات فی التعبیر و بیان هذا الموضوع فی کلام هذا المفکر اشیر الیها ضمنا . الالفاظ المحوریه : سبب النزول، شان النزول، المیزان، التسنیم، التفسیر الاثری الجامع