پاسخ رشد و عملکرد میوه خربزه خاتونی به میزان کود نیتروژن مصرفی

سابقه و هدف: ملون ها از جمله صیفی جات متعلق به خانواده Cucurbitaceae هستند، که از حدود ۱۱۸ جنس و ۸۲۵ گونه تشکیل شده اند. خربزه ایرانی از جمله مهمترین ملون ها، با ارزش اقتصادی و غذایی بالا بوده که به طور گسترده در استان خراسان رضوی کشت می شود. نیتروژن با ایفای نقش ساختمانی و کارکردی بر همه جنبه های حیات، رشد و تولید میوه در گیاه خربزه اثر گذار است. با توجه به اهمیت تولید خربزه در استان خراسان رضوی، این مطالعه با هدف تعیین مقدار کود نیتروژن مورد نیاز برای تولید عملکرد میوه بیشینه در خربزه و نهایتا کاهش مصرف بی رویه نیتروژن توسط کشاورزان منطقه انجام پذیرفت. مواد و روش ها: تاثیر پنج سطح کود نیتروژن در مقادیر ۰، ۷۰، ۱۴۰، ۲۱۰ و ۲۸۰ کیلوگرم در هکتار در یک آزمایش مزرعه ای در سال ۱۳۹۸ در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان تربت جام مورد ارزیابی قرار گرفت. هر کرت آزمایشی شامل سه پشته به عرض ۲ متر و به طول حدود ۸ متر بود. فاصله بین تکرارها ۲ متر و فاصله بین کرت ها از یکدیگر نیز یک خط کاشت در نظر گرفته شد. نشا ۳ برگی خربزه با فاصله ۷۵ سانتی متر از یکدیگر در تاریخ ۲ تیرماه سال ۱۳۹۸ کشت شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل سطح برگ در مرحله میوه دهی بوته، تعداد میوه در بوته، متوسط وزن میوه در بوته، عملکرد میوه در هکتار، درصد مواد جامد محلول میوه و ماده خشک کل بود. یافته ها: نتایج آنالیز واریانس نشان داد که مصرف کود نیتروژن بر همه صفات اندازه گیری شده بجز درصد مواد محلول میوه تاثیر معنی داری داشت. نتایج همچنین نشان داد که مصرف کود نیتروژن نسبت به عدم مصرف آن افزایش ۳۷ و ۲۲ درصدی شاخص سطح برگ و کلروفیل را باعث شد. بیشترین مقدار کلروفیل برگ و شاخص سطح برگ به ترتیب از مصرف ۲۱۰ و ۱۴۰ کیلوگرم کود نیتروژن به دست آمد، و مصرف کود نیتروژن بیشتر افزایش معنی داری بر میزان سطح برگ و محتوای کلروفیل آن نداشت. مصرف کود نیتروژنی نسبت به عدم مصرف آن باعث افزایش تولید ماده خشک در خربزه شد، و بیشترین افزایش معنی دار تولید ماده خشک با مصرف ۲۱۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. بررسی پاسخ تعداد میوه تولید شده در بوته و وزن میوه قابل برداشت نیز نشان داد بیشترین میزان میوه تولیدی در بوته و بیشترین وزن میوه قابل یرداشت به ترتیب با مصرف ۲۸۰ و ۱۴۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. عملکرد میوه خربزه نیز با مصرف ۷۰ ، ۱۴۰، ۲۱۰ و ۲۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب ۳۹ ، ۵۷ ، ۴۱ و ۲۸ درصد افزایش یافت. بررسی عملکرد میوه نیز نشان داد که بیشترین تولید میوه به میزان ۳۳ تن در هکتار در شرایط مصرف ۱۴۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد و مصرف کود نیتروژنی کمتر و بیش از از این مقدار موجب کاهش معنی دار عملکرد خربزه شد. نتیجه گیری: به طور کلی مصرف نیتروژن در کشت خربزه باعث بهبود رشد رویشی و تولید عملکرد میوه آن شد. به طوری که با مصرف ۱۴۰ کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار بیشترین عملکرد کمی و کیفی (مواد جامد محلول) در خربزه حاصل شد، و مصرف بیشتر نیتروژن کاهش تولید میوه را باعث شد. میزان کارایی زراعی نیتروژن نیز نشان داد که به ازای هر واحد مصرف نیتروژن تحت تیمار بهینه مصرف نیتروژن، میزان ۸۷ کیلوگرم میوه خربزه در هکتار تولید خواهد شد. برررسی درآمد خالص اقتصادی حاصل از مصرف کود نیتروژن نیز نشان داد که تولید کنندگاه خربزه با مصرف بهینه کود نیتروژن می توانند تا ۵۰ درصد سود اقتصادی بیشتر را تجربه کنند.

Keywords:

آنالیز رگرسیون , درصد مواد جامد محلول , شاخص سطح برگ , عملکرد میوه و کارایی زراعی نیتروژن