علی رضا کسیانی - گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
کامران رضا یزدی - گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
مهدی ژندی - گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

عناصر معدنی کم مصرف نقش مهمی را در عملکرد رشد و سیستم ایمنی دام ایفا می کنند. امروزه این مواد از طریق مکمل های معدنی به فرم غیرآلی(نمک های معدنی) به خوراک دام افزوده می شوند. فرم غیرآلی مواد معدنی کم مصرف اغلب به دلیل ایجاد تداخل و رقابت بین عناصر، قابلیت دسترسی پایینی در دستگاه گوارش دارد. یکی از راهکارهای افزایش قابلیت دسترسی عناصر معدنی کم مصرف در دستگاه گوارش دام، استفاده از فرم آلی آنها (کیلاته با پپتید و اسید های آمینه)، در مکمل های معدنی می باشد برای این منظور اثرات منابع آلی مواد معدنی کم مصرف بر روی عملکرد دام مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش بررسی اثرات جایگزینی فرم غیرآلی(معدنی) روی، مس، منگنز و سلنیوم با منبع آلی آنها بر مصرف خوراک آغازین و عملکرد رشد گوساله های شیرخوار هلشتاین بود. مواد و روش ها: جهت انجام این پژوهش از ۳۰ راس گوساله شیرخوار نژاد هلشتاین(میانگین وزنی ۲ ± ۴۲ کیلوگرم) در دو گروه ۱۵ راسی شاهد و تیمار (۵ راس نر و ۱۰ راس ماده در هر گروه) استفاده شد و در قالب طرح کاملا تصادفی به مدت ۸۰ روز اجرا گردید. .آزمایش از سن ۴ روزگی شروع شد و گوساله ها تا سن ۸۰ روزگی در جایگاه انفرادی نگهداری شدند. گوساله ها در سن ۷۰ روزگی از شیرگرفته شدند و به صورت هفتگی تا انتهای آزمایش وزن کشی شدند. در گروه تیمار عناصر مس، منگنز، روی به فرم کیلاته و سلنیوم به فرم سلنیوم مخمری و در گروه شاهد مس به فرم سولفاته، منگنز و روی به فرم اکسیده و همچنین سلنیم به شکل سلنیت سدیم به خوراک آغازین اضافه گردید همچنین مصرف خوراک آغازین به صورت روزانه اندازه گیری شد. فراسنجه های خونی و میزان سرمی مس، منگنز و روی و آنزیم های گلوتاتیون پراکسیداز و سوپراکساید دسموتاز در سرم خون در ابتدای آزمایش و در زمان از شیرگیری اندازه گیری شد. مدفوع گوساله ها در انتهای آزمایش جمع آوری شد و پس از آماده سازی نمونه ها به روش خاکستر مرطوب (انجمن رسمی شیمی دانان کشاورزی، ۲۷/۹۸۴) میزان عناصر مس، منگنز و روی اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد که در گوساله هایی که در خوراک آغازین آنها منبع آلی مس، منگنز، روی و سلنیوم اضافه شده بود، میانگین مصرف خوراک آغازین تا زمان از شیرگیری ۶/۸۵ گرم بالاتر و بازدهی مصرف خوراک آغازین ۴۴/۶ درصد بیشتر بود. همچنین افزایش وزن روزانه در این گروه نسبت به گروه شاهد ۶۶ گرم افزایش یافت و این تفاوت تمایل به معنی داری داشت (۰۸/۰p <). تفاوت معنی داری درمیزان فراسنجه های خونی، میزان سرمی مس و روی، آنزیم های گلوتاتیون پراکسیداز و سوپر اکساید دسموتاز، بتا هیدروکسی بوتیرات و ایمونوگلوبولین G در دو گروه مشاهده نشد و تنها میزان منگنز در سرم خون گوساله های گروه تیمار ۷ درصدبالاتر بود (۰۵/۰p <). نتایج این تحقیق نشان دادکه میزان دفع منگنز، روی و مس در گوساله های شیرخوار تغذیه شده با فرم آلی به ترتیب ۲۵، ۱۶ و ۲۲ درصد کاهش یافت (۰۱/۰p <). نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که جایگزین نمودن مکمل مس، منگنز، روی و سلنیوم با منبع آلی آنها تاثیر مثبتی در رشد و بازدهی مصرف خوراک آغازین گوساله های شیرخوار نژاد هلشتاین داشت لذا پیشنهاد می شود عناصر مس، منگنز، روی و سلنیوم کاملا به فرم آلی در مکمل های معدنی درخوراک آغازین گوساله های شیرخوار استفاده شود.

عملکرد رشد, فراسنجه های خونی, گوساله های شیرخوار, مواد معدنی منبع آلی