عابدین مومنی - دانشیار دانشگاه تهران
سهیلا رستمی - استادیار دانشگاه کردستان
ابوبکر احمدی - دانشجوی دکتری فقه شافعی دانشگاه تهران
شیلان سجادی - کارشناس ارشد فقه شافعی دانشگاه کردستان

پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و از نوع تحلیل محتوا است، به بررسی مفهوم تمکین زوجه و آثار مترتب بر آن در زندگی زناشویی براساس فقه مذاهب اسلامی و حقوق می پردازد. تمکین در اصطلاح فقها دارای کاربردی خاص و به معنای حق استمتاع برای زوج بر زوجه است. از دیدگاه حقوق دانان، تمکین دارای یک معنای خاص؛ یعنی اجابت خواسته و نیاز جنسی مرد، و یک معنای عام؛ یعنی قبول ریاست شوهر و محترم شمردن اراده وی در اداره خانواده است. نتایج پژوهش نشانگر آن است که از مهم ترین مباحث تمکین، اثبات حق یا حکم (تکلیف) بودن آن می باشد؛ زیرا اگر حق باشد، صاحب حق می تواند حق خود را ساقط و آن را اعمال نکند، و اگر حکم (تکلیف) باشد، غیر قابل اسقاط است. براساس نظریه رایج در فقه اسلامی، تمکین تکلیف زوجه و حق واجب زوج بر زوجه است و در صورت امتناع، زوجه ناشزه محسوب می گردد و اسقاط حق نفقه، تعزیر و سقوط حق قسم از ضمانت اجراهای آن است. نتیجه نهایی با استناد به آیات قرآن، روایات، اجماع فقها، دلایل عقلی و مواد قانونی، حکم (تکلیف) بودن تمکین زوجه است.

استمتاع, تمکین, حکم (تکلیف), حق, مذاهب اسلامی