اسفندیار زبردست - دانشگاه تهران
مجتبی شهابی شهمیری - دانشگاه تهران

در دهه­های اخیر، مفاهیم متعددی به دنبال بازتاب فضایی فرایندهای مختلف اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیکی مطرح شده­اند که شهرها را در مقیاسی منطقه­ای درنظر می­گیرند. همه این مفاهیم، بر مشخصه­های چندمرکزی در مناطق کلانشهری و پیوند محکم بین عناصر و مراکز اصلی این مناطق تاکید می­کنند. با این وجود، این مشخصه­های مهم فضایی ابهامات زیادی را برای محققان و به همان اندازه تصمیم­سازان به وجود آورده اند. این درحالی است که اگرچه تقریبا دو دهه از تلاش متمرکز جهانی بر مفهوم چندمرکزیتی در مقیاس­های مختلف به ویژه مقیاس کلانشهری می­گذرد، اما مطالعات اندکی در کشور وجود دارند، که بر این مفهوم تمرکز کنند. بر این اساس، برای پر کردن این شکاف­های نظری و عملی و درکی عمیق­تر از موضوع، ارائه چارچوبی نظری که بتواند چالش­های اصلی و مهم چندمرکزیتی را در نگاهی گسترده­ به صورت زنجیره­ای مطرح کند، ضرورت دارد. این چارچوب باید با مطرح کردن دیدگاه­ها، تضادها و اشتراکات آنها، اثرات هریک را بر یکدیگر، نمایان کند و راه را برای مطالعات بعدی در کشور باز نماید. در این راستا، این پژوهش، در بدنه اصلی خود سه چالش اصلی مناطق کلانشهری چندمرکزی؛ مفهومی و سنجش، ارزشیابی و سودمندی و حکمروایی و برنامه­ریزی، را دنبال می­کند و با اشاره به حلقه ارتباطی بین آنها، چارچوبی را برای پژوهش­های بعدی به عنوان  نتیجه­گیری ارائه می­دهد.

مناطق کلانشهری, چندمرکزیتی, دستور کار پژوهشی