احسان بیکی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان

بیوا: یا بربط ژاپنی از ایران باستان آمده است؛ زیرا بر اساس اسناد و تحقیقات به دست آمده بربط ها از ایران و به دست بازرگانان و راه ابریشم به اروپا برده شد الگوی بربط غربی را لوت میگویند، و ژاپنی هایی که از راه چین به کره و ژاپن آمده بودند، «بیوا» را ساخته اند. بیوا های به جای مانده نشان از این دارد که این ساز در دوره تاریخی نارا، (سال های ۷۱۰ تا ۷۸۰ میلادی) به ژاپن آمد؛ بربط در چین را با تحریف نام اصلی بی پا خواندند؛ و چون به ژاپن آمد، به همین منوال «بیوا» نام گرفت. در توضیح ساز عود یا بربط باید گفت در فصل اول باب موسیقی کتاب مفاتیح العلوم اثر ابوعبدالله محمد بن کاتب خوارزمی (قرن چهارم هجری)، این ساز با نام «بربط» ذکر گردیده و گفته شده است: «و آن عود است، این کلمه فارسی است و اصل آن بربت بوده، یعنی سینه ی بت(مرغابی)، زیرا شکل این ساز به سینه و گردن مرغابی شباهت دارد» همچنین در دانشنامه علایی، که در اوایل قرن پنجم تالیف شده، این ساز با نام فارسی بربت (و با ضبط «بربط») آمده است؛ هرچند در رساله پنجم از قسم ریاضی رسائل اخوان الصفا، که به احتمال زیاد در قرن چهارم نوشته شده، این ساز «عود» نامیده شده است که می توان فهمید ساز عود نه فقط در فرهنگ ایران، بلکه در سراسر جهان (فرهنگ عرب، اندلس و ترک) متداول بوده است و از این رو می توان آن را یک ساز بین المللی دانست و به این نتیجه پی برد که ارتباط ایران هیچگاه با کشورهای دیگر چه در غرب وچه در شرق دچار بنبست نبوده و همیشه تبادلات تجاری در پوشش فرهنگ نیز میان کشور ها در جریان بوده است، همچنین این ساز نشان دهنده ی فرهنگ غنی ایرانی در موسیقی و اهمیت والای هنر در نزد مردمان بوده است. دراین پژوهش سعی شد با روش تحلیلی و توصیفی و البته تطبیقی به بررسی دو ساز بربط و بیوا در دو کشور ایران و ژاپن پرداخته شود.

ساز بربط، ساز بیوا، ایران و ژاپن، فرم و نواختن