ثمینا رستگاری - دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
مجید وحید - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
مجید توسلی رکن آبادی - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

پدیده مهاجرت و به طور ویژه مسئله «ایرانیان مهاجر» مساله­ای غامض است که برخلاف اهمیت آن هم در ادبیات دانشگاهی و هم در ساحت سیاست­گذاری به اندازه کافی و به طور جدی به آن پرداخته نشده است.. این مقاله با رویکردی تحلیلی- انتقادی و مبتنی بر داده های اکتشافی تصویری آسیب­شناسانه از مواجهه دولت های پس از انقلاب با پدیده مهاجرت ایرانیان به دست می دهد. به بیان دقیق­تر، هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت آسیب های سیاست­گذاری جمهوری اسلامی ایران در قبال ایرانیانی است که از کشور مهاجرت کرده­اند . به لحاظ روشی ، داده­های مورد نیاز با پیمایش نظرات از ۲۸ نفر از خبرگان و متخصصین امر سیاست گذاری، مهاجرت و امور ایرانیان مقیم خارج از کشور و با ابزار پرشسنامه جمع­آوری شده است. اطلاعات به دست آمده نیز با استفاده از نرم افزار SPSS با روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های ضریب توافقی کندال، تی یک نمونه ای و آنالیز رتبه ای فریدمن) تجزیه و تحلیل شد.طبق یافته­های پژوهش، در فرآیند سیاست­گذاری در خصوص مهاجرت ایرانیان شانزده آسیب شناسایی شد که  اصلی ترین آن­ها، پراکندگی سازمانی و فقدان یک نهاد مرجع با قابلیت اتخاذ تصمیم نهایی است. آسیب­های دیگری مانند نگاه امنیتی به ایرانیان مهاجر، موازی کاری، فقدان ضمانت اجرایی قانونی برای بازگشت ایرانیان مهاجر، فقدان بانک آماری و خلا تقنینی در این حوزه و ...،  نیز استخراج شد. به طور کلی در نتیجه این مقاله می­توان گفت، مجموعه ای از اقدامات حکومت جمهوری اسلامی به عنوان عامل رانشگر و ترغیب افراد به مهاجرت عمل کرده است.

سیاست گذاری مهاجرت, آسیب شناسی, مهاجرت, ایرانیان مهاجر