اسحاق آرخی - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
حسین عجم نوروزی - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
کمال قاسمی بزدی - سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، مشهد؛ مجتمع آموزش عالی کشاورزی و دامپروری تربت جام، ایران.
الهام فغانی - سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات پنبه کشور، گرگان، ایران.

به منظور مطالعه تاثیر دور آبیاری و تنظیم کننده های رشد بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی ارقام پنبه، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی سال­های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ در ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم‎آباد گرگان اجرا شد. فاکتورها شامل دور آبیاری در دو سطح (دو هفته و چهار هفته یک بار) به عنوان عامل اصلی و تیمارهای تنظیم کننده رشد با ۶ سطح (شاهد، بنزیل آدنین، آبسزیک اسید، سالیسیلیک اسید، براسینواستروئید و سایکوسل) و سه رقم پنبه گلستان، کاشمر و شایان به عنوان عوامل فرعی بودند. بر اساس نتایج، با تنش کم آبی از میزان پرولین و محتوای نسبی آب برگ کاسته شد. حداکثر میزان پرولین از رقم شایان در تیمار سالیسیلیک اسید حاصل شد. بنزیل آدنین و براسینواستروئید محتوای نسبی آب برگ را افزایش دادند. بیشترین پایداری غشای سلول در رقم کاشمر و دور آبیاری دو هفته یک بار مشاهده شد و سایکوسل توانست باعث افزایش  پایداری غشاء گردد. ارتفاع، تعداد گل و تعداد غوزه تحت تاثیر تنظیم کننده‎های رشد، دور آبیاری و رقم قرار داشتند. با افزایش دور آبیاری، از ارتفاع بوته، تعداد گل و غوزه تمام ارقام کاسته شد اما تحت تنش کم آبی، رقم گلستان از تعداد گل و غوزه بیشتری در مقایسه با ارقام دیگر برخوردار بود. سایکوسل، سالیسیلیک اسید و براسینواستروئید به‎طور معنی‎داری گلدهی ارقام را در هر دو سال و هر دو دور آبیاری افزایش دادند. بنزیل آدنین و براسینواستروئید سبب افزایش بیش از ۷ درصد در ارتفاع بوته شدند و آبسزیک اسید، سایکوسل و سالیسیلیک اسید باعث کاهش ارتفاع بوته نسبت به شاهد شدند. کاربرد آبسزیک اسید سبب کاهش تعداد غوزه نسبت به شاهد شد. در مجموع، تنظیم کننده های رشد به خصوص سایکوسل و سالیسیلیک اسید سبب افزایش صفات مورفوفیزیولوژیکی ارقام پنبه شدند که نشان دهنده تاثیر مثبت آنها بر تحمل به خشکی ارقام بوده و تحت شرایط تنش می توانند در تعدیل اثرات تنش نقش داشته باشند.

پرولین, پایداری غشاء, تنش کم آبی, سالیسیلیک اسید, سایکوسل