بررسی و جایگاه کتیبه های تزیینی در معماری اسلامی؛ نمونه موردی کتیبه های خطی مسجد جامع ورامین و مسجد جامع گوهرشاد

در این نوشتار به معرفی و جایگاه کتیبه نگاری در معماری اسلامی پرداخته شده است و به عنوان موارد مطالعاتی مسجد جامع ورامین از دوره ایلخانیان و مسجد جامع گوهرشاد از دوره تیموریان در نظر گرفته شده است. در زمینه معرفی کلی، سبک شناسی، و یا مقایسه ی تزیینات این دو مسجد پژوهش های بسیاری صورت گرفته است، اما در زمینه بررسی و مقایسه کتیبه ها و خطوط به کار رفته در دو مسجد ورامین و گوهرشاد این جستار امری تازه می باشد و اهمیت پژوهش حال حاضر بدان است. همچنین در این پژوهش به بررسی و تحلیل تفاوت ها و یکسانی های نوشتاری، ترکیب رنگی و نیز موقعیت کتیبه ها در بنا پرداخته شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان هماهنگی در کتیبه های دو دوره متفاوت تیموری و ایلخانیان با مطالعه ی موردی بر روی دو مسجد «جامع ورامین » و «گوهرشاد » بوده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای می باشد. در این پژوهش نتایج به دست آمده می توانند در بررسی ها و مطالعات آینده پژوهشگران عرصه ی هنر و معماری اسلامی مفید واقع شوند. برآیند پژوهش پیش رو را می توان این گونه بیان نمود: یافتن وجه تمایز و یکسانی میان نوشتار و کتیبه های تزیینی این دو مسجد و آرایش بدنه های این دو بنا و نیز موضوعات و محتوای بیان شده در کتیبه ها که در متن اصلی به آن به تفضیل اشاره شده است. علل اصلی این یکسانی، نفوذ و تاثیر مذاهب بر دو بنا بوده و تفاوت ها بین این دو دوره از رخداد های تاریخی-اجتماعی و موقعیت جغرافیایی این دو بنا نشات گرفته است. در نهایت، کتیبه ها با کاشی های معرق، معقلی و آجر، و همچنین نقوش هندسی و اسلیمی، زیبایی هر دو بنای مذهبی را دوچندان کرده است.

Keywords:

کتیبه های خطی , مسجد جامع گوهرشاد , مسجد جامع ورامین , خوشنویسی