علیرضا تقوی کوتنائی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. مازندران. ایران
سیاوش حق جو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. مازندران. ایران
فرزاد بالو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. مازندران. ایران
علی اکبر باقری خلیلی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. مازندران. ایران

تاویل در گفتمان تصوف ذوقی، ازجمله در آثار و اندیشه های عین القضات، اصلی بنیادین  به شمار می آید. در عرفان فلسفی او که دارای طرحی پلکانی و مدرج است، هر مفهوم ابتدا و انتهایی دارد. سالک از ابتدا به انتها می­رسد و در انتها نیز مدارجی را می­ پیماید تا به نهایت انتها برسد. نوبت های سه گانه تاویلی عین القضات در پرتو مراتب سه گانه معرفتی-ادراکی «خواندن»، «دانستن» و «رسیدن»، علاوه بر حیثیت معرفت شناختی، بعد هستی شناختی نیز پیدا می کند؛ سلسله مراتبی تاویلی که درنهایت منجر به تحول باطنی و گشودگی چشم  و دل به ساحت و افق تازه ای می ­شود. در قوس هرمنوتیکی پل ریکور نیز مفسریا خواننده  در مواجهه با متن  مراحلی را پشت سر می ­گذارد که عبارت اند از: «تبیین»، «فهم»،  و «به خود اختصاص دادن». «تبیین» ساختار لفظ را بررسی می کند و به نشانه شناسی واژگان توجه دارد. در مرحله «فهم»، مفسر یا خواننده درصدد کشف ژرفای معنا و حصول به نیت مولف ضمنی متن است. «به خود اختصاص دادن» مرحله پایانی فهم است که داده­ های معنایی سبب تحول مفسر گردیده، به فهمی متفاوت­تر از خویش نائل می­ شود. ما در این پژوهش برآنیم تا میاننوبت های سه گانهتاویلی عین القضات و قوس هرمنوتیکی ریکور تناظر برقرار کنیم و ضمن اشاره به وجوه متشابه و متفاوت این دو رویکرد تاویلی/ هرمنوتیکی، از قوس تاویلی در نظام فکری عین القضات پرده برداریم.

پل ریکور, عین القضات همدانی, هرمنوتیک, تاویل, نوبت های سه گانه تاویلی/ هرمنوتیکی