اثر ترتیب مقیاس مکانی در مطالعات علوم زمین و محیطی

مقیاس مکانی بحثی مورد توجه در تحقیقات محیطی سال­های اخیر بوده است. در این بین اثرات متفاوت مقیاس بر پدیده­ها و فرآیندهای محاط شده و شناخت آن­ها چالشی اساسی در بررسی فرآیندهای محیطی محسوب می­شود. لذا این تحقیق با بررسی مفاهیم بنیادین مرتبط با مقیاس و ارتباط آن­ها با جنبه­های عملیاتی و کاربردی این مفهوم در فن­آوری سامانه­ی اطلاعات جغرافیایی تلاش کرده است، وجود رابطه­ی مرتب مکانی بین اندازه­ی کارتوگرافیک نقشه­های توپوگرافی و محتوای اطلاعاتی آن­ها را مورد آزمون قرار دهد. از این رو در ابتدا مبانی ریاضی مرتبط مرور شده است و سپس وجود ترتیب مقیاس مکانی در خروجی نقشه­ی شیب، با اخذ و بررسی الگوریتم شیب در نرم­افزار ArcGIS۹.۳ ، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین­ منظور از نقشه­های شیب رستری تهیه شده از نقشه­های رقومی ارتفاع در دو مقیاس (۱:۵۰۰۰۰ و ۱:۲۵۰۰۰) با دو پیکسل­سایز (۱۰و۱۰۰)، در دو نقطه­ی مختلف از نقشه استفاده شده است. سپس همسایگی­های ۳*۳ و ارقام مربوط به هر پیکسل در هر کدام از نقشه ها برداشت و در الگوریتم شیب جایگذاری شدند و سپس نتایج حاصل از آن جهت برآورد تغییرات شیب در دیفرانسیل کل معادله ی شیب قرار داده شد. میزان دیفرانسیل کل نتیجه شده در هیچ­یک از حالات مذکور صفر نگردید که می تواند مبین وجود عدم ثبات در تغییرپذیری نقشه­های شیب باشد و به بیانی کاربردی، تغییر مقیاس هندسی نقشه­ها نه ­تنها حجم و اندازه­ی اطلاعات در دسترس بلکه درک و دریافت از آن­ها را نیز کاملا تحت­تاثیر قرار می دهد. در انتها پیشنهاد شده است که انتخاب مقیاس کارتوگرافیک نقشه­ها در مراحل مختلف مطالعاتی تنها بر مبنای ترتیب کارتوگرافیک آن­ها نباشد و تحقیقات آتی بر تعیین چگونگی دست یابی به مقیاس بهینه متمرکز شود.

Keywords:

مقیاس مکانی , ترتیب اثر مقیاس مکانی , دیفرانسیل , مطالعات زمین