عصمت علی شاهی - دانشگاه بیرجند
محمد حسین زرین کوب - دانشگاه بیرجند
سید سعید محمدی - دانشگاه بیرجند

مجموعه آتشفشانی ناسفنده واقع در بخش شمال­شرقی نهبندان، یکی از رخنمون­های جوان است که بر روی نهشته­های رسوبی (شبه فلیش) و در امتداد گسل نهبندان شرقی در بخش شمالی ایالت ساختاری سیستان قرار گرفته است. ترکیب سنگ­شناسی این مجموعه شامل تراکی­ آندزیت، آندزیت بازالت، بازالت و الیوین بازالت با بافت­های­ پورفیری با خمیره­ی میکرولیتی، جریانی و حفره­ای می­باشد. کلینوپیروکسن و الیوین به همراه مقادیر کمی آمفیبول، فنوکریست­های آنها را تشکیل می­دهند. وجود فنوکریست­های کلینوپیروکسن و منطقه­بندی در آنها، به­خصوص حضور تیتان اوژیت­ها، وجود الیوین­های خود شکل و فاقد حاشیه­ی واکنشی، عدم حضور ارتوپیروکسن و نبود پلاژیوکلاز به­صورت فنوکریست از مشخصات این سنگ­ها است. بررسی­های ژئوشیمیایی نشان می­دهد که این سنگ­ها ماهیت آلکالن سدیک دارند. الگوی نمودارهای عناصر خاکی بهنجار شده نسبت به کندریت غنی­شدگی از عناصر LREE نسبت به  عناصر HREE را نشان می­دهند که دلیلی بر منشاء گرفتن ماگمای تشکیل دهنده­ی این سنگ­ها از ذوب­ بخشی درجه پایین یک گوشته­ی گارنت لرزولیتی است. حضور زینولیت­های گوشته­ای (زینولیت­های پیروکسنیتی) و طبیعت آلکالن این گدازه­ها، موید صعود سریع ماگما از عمق زیاد می­باشد و طبق نمودارها در مجموعه­های درون صفحه­ای جای می­گیرند.

آلکالن, پلیو-کواترنری, زون زمین درز سیستان, ناسفنده, نهبندان