محمد مرادی - استادیار، پژوهشکده هواشناسی

در این پژوهش تغییرات ارتفاع تراز ناواگرا در ماه های ژانویه و ژولای در دوره آماری ۲۰۱۵-۱۹۷۶ در ایران بررسی شد. تراز ناواگرا، پایین ترین تراز فشاری است که در آن واگرائی افقی صفر می باشد. در ایران نه نقطه انتخاب و نیمرخ قائم میدان واگرائی افقی و امگا در این نقاط تحلیل شد. بررسی روزانه نیمرخ قائم واگرائی در حالت­های موردی نشان داد که چون کم فشارها (پرفشارها) با همگرائی (واگرائی) در ترازهای زیرین و واگرائی (همگرائی) در ترازهای بالا همراه است، پس حداقل یک تراز ناواگرا در مناطقی که تحت­تاثیر این سامانه ها قرار می گیرند، وجود دارد و ارتفاع تراز ناواگرا به ژرفای همگرائی (واگرائی) زیرین بستگی دارد. هر چه ژرفای همگرائی (واگرائی) زیرین بیشتر باشد، تراز ناواگرا در سطح فشاری بالاتری قرار می­گیرد. بنابراین تراز ناواگرا در کم فشار های گرمائی، در تراز فشاری پایین تری هستند. بررسی میانگین ماهانه نیمرخ قائم واگرائی نشان داد که در شمالغرب، غرب، جنوبغرب، مرکز، جنوب، شرق و جنوبشرق ایران، تراز ناواگرا در ژولای پایین تر از ژانویه است. این تفاوت به دلیل وجود کم فشار گرمائی در این ماه و ایجاد حرکت صعودی و همگرائی کم عمق می باشد. در شمال و شمالشرق ایران تراز ناواگرا در ژانویه پایین تر از ژولای است. این مناطق در ماه ژولای کمتر تحت تاثیر کم فشار گرمائی قرار دارند. بررسی نتایج روند نشان داد که تغییرات میانگین ماهانه تراز ناواگرا در ژولای در غرب و شمالشرق ایران روند صعودی دارد که معرف کاهش ژرفای همگرائی زیرین ناشی از کم فشارهای عبوری است. در مرکز و جنوب ایران این کمیت دارای روند نزولی است که بیانگر افزایش ژرفای همگرائی زیرین ناشی از کم فشار گرمائی در این منطقه است.

تراز بدون واگرائی, نیمرخ قائم واگرائی, همگرائی افقی