احمد آریافر - گروه مهندسی معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
وحید خسروی - گروه مهندسی معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمد امین فرشادمهر - گروه مهندسی معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
سعید یوسفی - گروه مهندسی معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

انتخاب مناسب­ترین روش برای شناسایی مقادیر آنومالی از زمینه یکی از چالش­های مهم در زمینه اکتشافات ژئوشیمیایی می­باشد. در این خصوص روش­هایی همچون روش­های آماری، هوش مصنوعی، محاسبات نرم و روش­های ترکیبی توسعه یافته­اند که هریک از این روش­ها دارای مزایا و معایبی می­باشند. هدف این تحقیق شناسایی پتانسیل­های معدنی عناصر طلا، آرسنیک و آنتیموان در برگه ۱:۱۰۰۰۰۰ بصیران با استفاده از مدل ترکیبی فاکتوری- فرکتالی است. برای این منظور تعداد ۵۸۵ نمونه ژئوشیمیایی اخذ شده از رسوبات آبراهه­ای که برای ۲۰ عنصر آنالیز شده ­است مورد مطالعه قرار گرفت. برای رسیدن به هدف ابتدا داده­ها توسط روش فاکتوری R مد مطالعه و تعداد ۵ فاکتور استخراج گردید که با توجه به هدف، فاکتور سوم که ترکیب خطی از عناصر آنتیموان، آرسنیک و طلا بود انتخاب شد. مقادیر امتیازات فاکتوری محاسبه و نقشه امتیازات فاکتوری رسم شد. سپس روش فرکتالی غلظت -مساحت بر روی امتیازات فاکتوری مولفه سوم اعمال و مقادیر حد آستانه تعیین گردیدند و در نهایت براساس این مقادیر نقشه مدل ترکیبی فاکتوری- فرکتالی رسم شد. مقایسه این نقشه با نقشه فرکتالی غلظت - مساحت نشان داد که شدت بخشی آنومالی­ها با مدل ترکیبی بهتر انجام شده است. به منظور اعتبارسنجی نتایج حاصله از مدل ترکیبی، تعداد ۶ نمونه کانی سنگین از منطقه اخذ و مطالعه شد. نتایج حاصله از مطالعات کانی سنگین بیانگر وجود ذرات طلا در این نمونه­ها بود. مقایسه نتایج مطالعات کانی سنگین و مدل­های آماری نشان می­دهد که انطباق خوبی (بیش از ۹۰ درصد) بین نتایج وجود دارد زیرا که نمونه­های کانی سنگین منطبق بر نواحی آنومالی می­باشد.

بصیران, خراسان جنوبی, رسوبات آبراهه ای, ژئوشیمی ناحیه ای, مدل ترکیبی فاکتوری- فرکتالی