رقیه خرمی - دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی
محمد ابراهیم خلیفه شوشتری - دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

نسخه­­ی« شرح المفصل»  عبدالعزیز کاشی برجای مانده از قرن هفتم و هشتم هجری است که در آن نویسنده با نثری روان و علمی به شرح کتاب «المفصل» زمخشری پرداخته است. با بررسی نظرات و موضع­گیری­های وی می­توان دریافت که پیرو مکتب بصره بوده است. این نویسنده­ی ایرانی مسلط به زبان عربی تنها به ذکر نظرات علمای نحو بسنده نمی­کند بلکه در موارد بسیاری با تکیه بر استدلال­های سماعی و قیاسی به اظهارنظر می­پردازد. ابن حاجب از جمله نحویانی است که کاشی بسیار به نظرات وی اشاره می­کند؛ گاهی در تایید و گاهی در نقد و رد نظرات وی. این جستار با روش توصیفی تحلیلی به بررسی انتقادهای کاشی نسبت به نظرات ابن حاجب پرداخته و به این نتیجه رسیده است که انتقادهای کاشی در بسیاری موارد به­جاست. او با شیوه­ای روشن و به دور از تکلف و اصطلاحات پیچیده­ی منطقی و با به­کارگیری دلایل علمی استوار به اثبات مدعای خود پرداخته است. کاشی در اکثر موارد با زمخشری هم­عقیده است و توانسته درستی کلام زمخشری را به اثبات برساند. 

نحو- نسخه خطی- شرح المفصل- عبدالعزیز کاشی