روح الله صیادی نژاد - مدیر گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

زبان تنها ابزار انتقال معنا نیست؛ بلکه یکی از کارکردهای مهم آن تاثیرگذاری بر دیگران است.  در روند گفتمان،  گفته پرداز همواره از استراتژی هایی جهت جذب مخاطب و متقاعد ساختن او بهره می­گیرد تا آنجا که اندیشمندان و زبان شناسان، وظیفه  اصلی زبان را « برهان» می­دانند.  بعد  برهانی زبان  از جمله محورهای اصلی  « تحلیل گفتمان» و « تحلیل گفتمان انتقادی» است  که  در منظور شناسی از جایگاه خاصی برخوردار است.  نگارنده در این پژوهش بر آن است با مطالعات کیفی و با در پیش گرفتن روش توصیفی- تحلیلی،  ابعاد مهم برهان­های بلاغی را در  گفتمان­های  رسول  اکرم (ص) بررسی و تحلیل نماید.  دستاورد پژوهش بیانگر آن است که پیامبر (ص) با توجه به شناخت کافی که از مخاطبین خود دارد، برای هر گروه از مخاطبان به فراخور شرایط فکری ، روحی و اجتماعی، روش های مناسب و موثر و مستﻘلی را به کار گیرد تا فرآیند اقناع و اثرگذاری به خوبی انجام گیرد. پیامبر از طریق مبالغه که همرا با مغالطه است قصد تاثیرگذاری بر مخاطب را ندارد؛ چرا که  بلاغت وی برخاسته از « حقیقت» است و زاییده« خیال» نیست. وی بر مجازهای عقلی که عقل مخاطب را به تقلا و تلاش وامی دارد بیش از مجاز لغوی اهتمام می ورزد.  استعاره های وی میان دو قطب برهان یعنی عقل و نفس را جمع می کند. آرایه های بدیعی به منظور تحسین و تزیین کلام به کار نمی گیرد؛ بلکه قصد دارد از طریق آنها پیام خویش را در نفس مخاطب و گیرنده تثبیت نماید.   

برهان های بلاغی- گفتمان نبوی- کاربرد شناسی زبان -, استعاره -تشبیه - کنایه