مهرنوش هدایتی - هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

نیاز به عشق، یکی از نیازهای حیاتی بشر و از مهم­ترین انگیزه­های تشکیل و تداوم خانواده است؛ اما به زعم متخصصان در کنار سایر عوامل، فهم نادرست از مفهوم «عشق»، این نهاد را در معرض تهدید قرار داده­است. هدف از این پژوهش ارائه نگاهی تحلیلی به ادراک رایج زوجین به مفهوم «عشق» در روابط زوجین، خصوصا با تاکید بر نقد نظریه «مثلث عشق» استرنبرگ(۱۹۸۶) -بعنوان رویکرد رایج به مفهوم­سازی «عشق» نزد روان­شناسان و مشاوران ایرانی- است. در همین راستا با استعانت از رویکردهای نوکلاسیک و سه ظرفیتی ذهن، تعریف تفکر مراقبتی و مولفه­های آن، و همچنین ساختار شخصیت در نظریه تحلیل رفتار متقابل، رویکردی بدیل و جامع از «عشق پایدار» ارائه خواهیم داد تحت عنوان «عشق به­مثابه بلوغ مراقبتی». برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش توصیفی، تحلیل مفهومی و تحلیل استنباطی  بهره گرفته­ایم. وجه تمایز اساسی این رویکرد با رویکردهای پیشینی که یا عشق را در جدال با عقل توصیف می­کنند، یا یکی ازاین دو را برده دیگری می­خوانند، و بطور کلی «عشق» را تحت جبر ناهشیار بشر تلقی می­کنند، در این حقیقت است که عشق منبعث از عقلانیت با هر سه ظرفیت شناختی، عاطفی و ارادی است و گرچه متاثر از الگوها و طرحواره­های ناهشیار می­باشد، اما پدیده­ای چندوجهی و انتخابی است. در این مقاله میان مفاهیم «عشق» و «شبه عشق» تمایز قایل می­شویم و با پیشنهاد رویکرد «هرم عشق» که دارای راس «بلوغ مراقبتی» به معنای آگاهی دائمی نسبت به دلایل ایجاد و تداوم عشق می‎باشد، در پی ارائه تصویری کامل‎تر از معنای عشق حقیقی در روابط زوجین هستیم، عشقی که دارای ماهیت تحولی است و در هر مرحله از حیات خانواده با آگاهی از مضامین همان دوره، خود را تغذیه نموده و پایدار و شاداب بماند.

عشق- نظریه مثلث عشق-بلوغ مراقبتی-هرم عشق