راضیه شامخ نیا - دانشگاه الزهرا
مرضیه موسوی خامنه - دانشگاه الزهرا
رضا نجف زاده - دانشگاه شهید بهشتی

بررسی تاریخ شکل­ گیری مقاومت ­های عدالت­ خواهانه در دوران مشروطه ­خواهی و پس از آن می­ تواند در درک این مسئله مفید و حیاتی باشد که چگونه نخستین مقاومت­ های عمومی در عصر قاجار، برچسب شورش خوردند و صبغه ­ی امنیتی به خود گرفتند. هدف عملیاتی پژوهش، درک تغییر رژیم ­های حقیقت و نیز کردارهای حکمرانی قجری است تا نحوه­ ی شکل­ گیری مقاومت ­ها و سپس امنیتی ­شدن آن­ها را دریابیم. لذا پرسش اصلی این است که مقاومت­ های­ عدالت ­خواهانه در برابر کدام کردارهای حکمرانی (اعم از تکنیک ­ها و دانش ­ها) ایجاد شده و صبغه ­ی امنیتی یافتند؟ به نظر می ­رسد بزنگاه اصلی شکل­ گیری مقاومت ­های عمومی، دفاتر دیوانی و محاکم قضایی بوده است. دفاتر دیوانی با محوریت استخدام چاکران لایق، به­ تعویق­ انداختن تصمیمات و تیول­داری کار می ­کرد و در محاکم نیز بلاگردانی و تعذیب خاطی، محور اصلی کارها بود. مهم ­ترین دستاورد این پژوهش استخراج عناصر «نمودار سلطانی» است. کارکرد اصلی این نمودار، ستاندن همه ­چیز در قبال هبه ­ی محدود و آیینی امتیازات و منافع است. شیوه­ ی کار تبارشناختی میشل فوکو در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است.

حکمرانی در عصر قاجار, مقاومت, عدالت خواهی, تبارشناسی, نمودار سلطانی