تحلیل روانشناختی رابطه والد-فرزندی در ضرب المثلهای ایرانی: یک پژوهش کیفی

با توجه به این که ضرب­المثل­ها در هر جامعه نمایانگر عقاید و آداب و رسوم و هنجارهای رایج می­باشند، بررسی دقیق آنها می­تواند درک بهتری از کیفیت روابط خانوادگی ایجاد نماید. هدف این پژوهش تحلیل کیفی ضرب­المثل­های ایرانی مرتبط با رابطه والد-فرزندی است. ضرب­المثل­های حاوی کلمه مادر، پدر، فرزند و مترادف­های آنها مورد تحلیل کیفی قرار گرفتند. یازده مقوله اصلی بر اساس تحلیل­ها استخراج گردید که عبارتند از: جایگاه ویژه و منحصر به فرد والدین برای فرزند، همجوشی والد-فرزند، تفاوت کیفی نقش مادر و پدر، سبک فرزندپروی، رقابت­کننده­های رابطه والد-فرزندی، امتیازات والدگری، هزینه­های والدگری، فرزند سرمایه تحت تملک والدین، بی­ملاحظگی فرزند نسبت به والدین، فرزند صاحب مال والدین، و تفاوت کیفی فرزند پسر و دختر هریک از مقوله­های مذکور شامل مقوله­های فرعی می­باشند. بر اساس نتایج، رابطه والد-فرزندی رابطه­ای مهم و بی­رقیب داراست. والدگری علاوه بر منافعی که به همراه دارد دشواری­های زیادی را نیز شامل می­گردد که باعث می­شود فرزندان همیشه نسبت به والدین احساس دین و حتی گناه داشته باشند. در ضرب­المثل­ها رابطه والد-فرزندی چنان درهم­تنیده و نزدیک به تصویر کشیده شده است که تصور وجود مفاهیمی چون مرز و تمایزیافتگی در این رابطه را دشوار می­سازد. همچنین جایگاه مادر برای فرزند برتر از جایگاه پدر توصیف شده است که در خانواده سنتی این امر کمک زیادی به ارتقاء جایگاه زنان در هرم قدرت خانواده می­کرده است. بر اساس نتایج میل جنسی، منافع مالی و تهدید جانی مهمترین عوامل تهدید کننده رابطه والد-فرزندی هستند. بدین ترتیب رابطه والد-فرزندی که در جامعه سنتی ایران محوری­ترین رابطه برای افراد محسوب می­شده است نیز رابطه­ای کاملا مورد اعتماد نیست و تحت تاثیر منفی فردگرایی و منفع­طلبی طرفین قرار می­گرفته است.

Keywords:

خانواده ایرانی , رابطه والد-فرزندی , فرزندپروری , ضرب المثل