محمدعلی شیرخانی - دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
رحیم بایزیدی - دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

مهاجرت را می ­توان از جمله مهم ترین روندهای صعودی در حوزه­ ی بین­ المللی دانست. این پدیده به­ خصوص در بین کشورهای جهان سوم از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه این کشورها در فرآیند جریان بین المللی سرمایه ­ی انسانی، سرمایه ­های بیشتری را از دست داده و معمولا توسعه­ ی آن ها تحت تاثیر این پدیده، کند می ­شود. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز بررسی میزان و مکانیسم اثرگذاری مهاجرت و خروج سرمایه­ ی انسانی بر توسعه­ ی کشورهای مبدا همچون ایران و ترکیه است. در همین راستا، مسئله­ ی مهمی که مطرح می شود، میزان اثرگذاری مهاجرت بر توسعه­ ی ایران و ترکیه و همچنین چرایی این اثرگذاری است. در پاسخ به این سوال، با استفاده از روش داده­ بنیاد (Grounded Theory)، مهم ترین شاخص های مهاجرتی موثر بر توسعه استخراج شده و این  فرضیه مطرح می ­شود که فرآیند مهاجرت با توجه به شاخص­ هایی از قبیل نرخ مهاجرت و بازگشت، تخصص بالای مهاجران خروجی، درآمدهای برگشتی و سرمایه گذاری خارجی دیاسپورا در کشور مبدا، اثر مخربی بر توسعه ­ی ایران و ترکیه گذاشته است. با توجه به این­که ترکیه در شاخص ­های مهاجرتی وضعیت بهتری از ایران دارد، توسعه­ ی این کشور اثر مخرب کمتری را از مهاجرت پذیرفته است.

مهاجرت, خروج سرمایه انسانی, توسعه, ایران, ترکیه