شهین نعمتی دهکردی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، تهران، ایران

نقشمایه بته از نقشمایه های پر کاربرد در قالی هاست که گاهی منشا آن را گیاهی و آن را نمادی از درخت سرومی دانند که بیانگر ایستادگی و مقاومت است که با وزش باد خم شده است و گاهی منشا آن را طبیعی می دانندکه نمادی از آتش است و گاه جانوری. برخی نیز ریشه آن را به گره هشت و زهره موج دار نسبت می دهند. بتهبا اندازه و شکل های متفاوت در قالی های مناطق مختلف دیده می شود. با توجه به اینکه تا کنون به بررسیفرم و شکل انواع نقشمایه بته و اینکه اشکال نقوش بته قالی های چهارمحال و بختیاری دارای چه ویژگی هاییهستند؟ پرداخته نشده است. در این پژوهش تلاش گردیده با توجه به مطالعات انجام شده و تاکید بر فرم وشکل نقشمایه بته به معرفی فرم های مختلف بته در این قالی ها پرداخته شود که در شناسایی هویت قالی کمککننده است. در این پژوهش از شیوه توصیفی – تحلیلی بهره گرفته شده است. اطلاعات بصورت کتابخانه ای ومیدانی گردآوری شده است. نتیجه این بررسی بیانگر این است که در منطقه چهارمحال و بختیاری فرم هایمختلف گردان و هندسی بته ها را می توان در طرح های حوزه شهری و روستایی سراسری، لچک و ترنج، خشتیو ... مشاهده نمود و انواع بته هایی که در قالی ها به کار رفته اند عبارت اند از: ۱. بته سرکج (تنها) ۲. بته بادامی (بتهکشیده تر) ۳. بته میری (بته کوچک) ۴. بته قهر و آشتی ۵. بته جفتی (آشتی) ۶. بته جفتی (قهری) ۷. بته کاج (شبیهبه درخت یا میوه کاج) ۸. بته ماهی (شبیه به ماهی).

بته، نقش مایه، قالی چهارمحال و بختیاری