مسعود فرهمندفر - عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی
غیاث الدین علیزاده - عضو هیئت علمی دانشگاه ملایر

واقعه ۱۱ سپتامبر بهانه ای به دست نو امپریالیسم امریکایی داد تا زیر لوای جنگ علیه تروریسم ، گفتمان اسلام هراسی را تبلیغ کند. این واقعه بر ادبیات هم تاثیر گذاشت و نویسندگان بسیاری بر آن شدند تا به «دیگری سازی» مسلمانان و در کل مردمان خاورمیانه در روایت های غربی پاسخ دهند. یکی از این نویسندگان محسن حمید پاکستانی است که در رمان بنیادگرای ناراضی به طور مستقیم و صریح ما را با ابعاد اقتصادی بی عدالتی فرهنگی و بین المللی مواجه می سازد و از نقایص گفتمان جهانی شدن می گوید. این مقاله برساخته شدن سوژگی چنگیز، شخصیت اصلی رمان، را در حکم یک بیگانه و «دیگری» پس از ۱۱ سپتامبر بررسی می کند. بنیادگرای ناراضی رمانی است که خواننده را مجبور می سازد به دروغ های پنهان شده در پس مقوله های کلی و تمامیت بخش همچون «غرب/شرق» و «ما/آن ها» به دقت بیندیشد. محسن حمید نشان می دهد که نقشه فرهنگی جهان به طراحی دوباره نیاز دارد زیرا فرهنگ های ملی بر مبنای محدودسازی بیگانه استوار گشته اند، درحالی که فرهنگ ها برخاسته از رفتار و اعمال مردمان است و اصالتی ذاتی و ناب ندارند. این مقاله می کوشد مفاهیم پیوندخوردگی هویت و فضای سوم را، از رهگذر بررسی شخصیت چنگیز، بررسی کند.

فضای سوم, ۱۱ سپتامبر, دیگری, بنیادگرای ناراضی, محسن حمید