بررسی تاثیر مانع فیزیکی بر تمایز ژنتیکی ماهی قزل آلای خال قرمز (Salmo caspius) در رودخانه دلیچای در پارک ملی لار با استفاده از توالی یابی نسل جدید

سابقه و هدف: پارک ملی لار به عنوان بهترین و منحصر به فردترین زیستگاه قزل­آلای خال قرمز در ایران است. این ماهی در سایر زیستگاه­های ایران به دلایل مختلفی مانند تخریب زیستگاه­ها، آلودگی، برداشت شن و ماسه، وجود سد­ در مسیر رودخانه­ها، ورود گونه­های غیر بومی، صید بیش از حد و سایر تغییرات ناشی از فعالیت­های انسانی در معرض تهدید قرار است. رودخانه دلیچای، یکی از زیستگاه­های اصلی ماهی قزل­آلای خال قرمز، شرایط اکولوژیکی متفاوتی نسبت به سایر رودخانه­های پارک ملی لار دارد. در این مطالعه با توجه به وجود مانع فیزیکی غیر قابل عبور در دهانه رودخانه دلیچای، ترکیب ژنتیکی ماهیان قزل­آلای خال قرمز این رودخانه با ماهیان دریاچه­ای بررسی شد. مواد و روش­ها: در این مطالعه از باله های جدا شده از ماهیانی که با الکتروشوکر در رودخانه صید شده بودند و از باله های ماهیانی که در دریاچه با استفاده از قلاب صید شده بودند استفاده شد. استخراج DNA  با روش استخراج نمک با یک تیمار RNAas برای از بین بردن مولکول­های RNA  انجام شد. برای مقایسه تفاوت­های ژنتیکی میان ماهیان رودخانه دلیچای و دریاچه سد لار از روش تعیین توالی نسل جدید استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل­های آماری، آنالیز تجزیه به مولفه­های اصلی، خوشه­بندی و تشخیص ترکیب ژنتیکی ماهیان و آماره Fstبه­کار گرفته شد. نتایج و بحث: در نتایج آنالیز تجزیه به مولفه­های اصلی ماهیان قزل­آلای خال قرمز دریاچه و رودخانه دلیچای در امتداد اولین مولفه اصلی (۲۵.۱۱ درصد تغییرات) کاملا از یکدیگر جدا شدند. اما در راستای سایر مولفه­های اصلی با یکدیگر همپوشانی داشتند. تحلیل داده­ها به روش خوشه­بندی نیز در تمام گروه­بندی­ها افراد متعلق به رودخانه دلیچای و دریاچه را به صورت دو گروه مجزا نشان داد که سهم هر یک از گروه­های دلیچای و دریاچه در یکدیگر بسیار جزئی و ناچیز بود. همچنین میزان تمایز محاسبه شده در بین جمعیت­های رودخانه دلیچای و دریاچه معنی­دار بود. دلیل این تمایز می­تواند عدم امکان مهاجرت و دسترسی ماهیان رودخانه دلیچای به دریاچه سد لار و بالعکس، به علت وجود تور فلزی در لوله­های انتقال آب پایه پل جاده روی رودخانه در دهانه رودخانه دلیچای باشد. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که ماهیان قزل­آلای خال قرمز رودخانه دلیچای رفتار ساکن بودن داشته و تمایلی به مهاجرت به دریاچه حتی در صورت عدم وجود این مانع فیزیکی نداشته­اند. رفتار ساکن بودن به علت کم بودن تراکم ماهیان و برآورده شدن نیازهای زیستی و زیستگاهی آن­ها و عدم نیاز به مهاجرت پدید می­آید. نتیجه­ گیری: در کل نتایج این مطالعه نشان داد که ماهیان قزل­آلای خال قرمز رودخانه دلیچای و ماهیان دریاچه ترکیب ژنتیکی متفاوتی داشته و به طور معنی­داری از یکدیگر متمایز هستند. در هر صورت، تمایز بالای ماهیان رودخانه دلیچای و احتمال ایزوله شدن این جمعیت و عدم امکان دسترسی ماهیان دریاچه و سایر رودخانه­های پارک ملی لار به این رودخانه نیازمند بازنگری و اتخاذ روش­های مدیریتی مطلوب­تر و کارآمدتر می­باشد.

Keywords:

تعیین توالی نسل جدید , تمایز ژنتیکی , رفتار مهاجر و ساکن بودن