مفهوم سازی اجتماعی شناختی از رفتار زیست محیط گرایانه دانشجویان در نظام آموزش عالی کشاورزی ایران

سابقه و هدف: معضلات و چالش های زیست ­محیطی از نگرانی ­های عمده­ ی جامعه امروزی است. اغلب این چالش ها ناشی از رفتار انسان­ها است که می ­توان از طریق تغییر در نگرش و رفتار ایشان و آگاهی بخشیدن از عواقب این معضلات، بر آن ها فائق آمد. برخی از مهم ترین رفتارهای زیست محیط گرایانه شامل مصرف انرژی، حفاظت از آب و خاک، بازیافت و مانند آن ها می باشد که دارای مزایای شخصی، اجتماعی و زیست­ محیطی فراوانی هستند. یکی از اهداف مهم دانشگاه­ ها، آموزش دانشجویان در جهت حفظ محیط­ زیست است. در این راستا، نقش و جایگاه آموزش عالی کشاورزی از جایگاه خاصی برخوردار است. بر این اساس، هدف این مطالعه بر "تحلیل عوامل موثر بر رفتار زیست محیط گرایانه از دیدگاه دانشجویان در نظام آموزش عالی کشاورزی ایران براساس نظریه اجتماعی، شناختی بندورا" قرار گرفت.  مواد و روش ها: این پژوهش از نوع پژوهش­ های توصیفی همبستگی و علی رابطه ­ای است. جامعه آماری مورد مطالعه، دانشجویان دانشکده­ های کشاورزی ایران بودند که ۱۲۹ نفر از آن­ها با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه­ گیری خوشه ای تصادفی دو مرحله ای بر اساس قطب های علمی پنج گانه کشور، به ­عنوان نمونه انتخاب شدند (۲۳۶۹۷۳=N).  ابزار پژوهش، پرسشنامه ­ای بود که روایی آن توسط پانلی از متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی به تایید رسید و پایایی دسته گویه های آن با استفاده از ضریب آلفای کرنباخ (۰.۸۷ ≤α ≤ ۰.۶۶) محقق گردید.  نتایج و بحث: نتایج نشان داد که به­ غیر از سطح تحصیلات دانشجویان، همبستگی مثبت و معنی­داری بین رفتار زیست محیط گرایانه و سایر متغیرهای مورد بررسی موثر بر آن وجود دارد. در این راستا، نیت، خودپنداره، انتظارات پیامدی، خودنظم­ دهی، ادراک از رفتار دیگران و خودکارآمدی به ­ترتیب بیشترین میزان همبستگی با رفتار زیست محیط گرایانه را دارا بودند. نتایج حاصل از تحلیل علی نشان داد که متغیرهای "ادراک از رفتار دیگران"، "انتظارات پیامدی" و "خودپنداره" تاثیر معنی ­داری بر رفتار زیست ­محیط­گرایانه  داشتند که این با نظریه اجتماعی، شناختی بندورا همسو است. ولی "نیت"، "خودکارآمدی" و "خودنظم­ دهی" تاثیر معنی­ داری بر آن نداشتند.  نتیجه گیری: واکاوی نتایج حاصل از تحلیل مسیر، نشان دهنده آن است که رفتار زیست محیط گرایانه دانشجویان در نظام آموزش عالی  کشاورزی تحت تاثیر ادراک از رفتار دیگران است و آن ها از مشاهده ی رفتار دیگران و پیامدهای حاصله از آن یاد می گیرند و رفتار می کنند. چنین یافته ای اهمیت محیط های اجتماعی را نشان می دهد. به عبارت دیگر، هر چند ممکن است افراد به لحاظ فردی دارای انگیزه ها و رفتارهایی در جهت حفظ محیط زیست باشند ولی این رفتار تحت تاثیر محیط اجتماعی ایشان است و فراهم کردن چنین محیطی یکی از استلزامات نظام های آموزش عالی در جهت ایجاد دانشگاه های سبز تلقی می گردد. در پایان، بر اساس نتایج پژوهش، پیشنهادهایی ارائه گردید.

Keywords:

رفتار زیست محیط گرایانه , دانشجویان , نظام آموزش عالی کشاورزی , نظریه اجتماعی شناختی بندورا , ایران