سوگل سودبر - حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهبدی بهشتی، تهران، ایران
امیرحسین رنجبریان - حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم و سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
جاوید رستمی - حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

جرم ناپدیدسازی اجباری از جمله جرایمی است که به صورت گسترده در فضای بین المللی مطرح است. اما به دلیل اینکه پدیداری این واژه به صورت صریح، قدمت چندانی ندارد، همچنان جنبههای پوشیده زیادی به همراه دارد و در نتیجه متون قانونی نیز به صورت روشن به آن نپرداخته اند. با این حال سابقه ارتکاب این قبیل اعمال، سبب شده است تا پروندههای رسیدگی شده در این موضوع نیز حجم قابل توجهی از اسناد حقوق کیفری بین المللی را تشکیل دهد که اصول و قواعد حقوقی را در این زمینه بتوان از آنها استخراج نمود. یکی از مباحث مطروحه در این زمینه، مسئولیت دولتها برای پیشگیری از وقوع جرم ناپدیدسازی اجباری است که در آرای کمیته حقوق بشر میثاق مدنی و سیاسی ظهور یافته است. در مقاله حاضر با رویکردی که رویه قضایی در محوریت آن است، بر آن شدیم تا ابعاد و جزئیات این مسئولیت را برای دولتها که بعضا پنهان و زیر هاله رویههای عملی هستند، طبقه بندی کرده و به صورت شفاف ارائه دهیم.

ناپدیدسازی اجباری, میثاق مدنی-سیاسی, کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد, پیشگیری از جرم