بررسی مناسبات بینامتنی در حکایت های النوبه الثالثه، کشف الاسرار و روح الارواح براساس نظریه ژنت

ژنت از نظریه­پردازان حوزه بینامتنیت و معتقد به بینامتنیت کاربردی است. بینامتنیت همانند دیگر مقوله­های ترامتنیت، چگونگی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری متون را آشکار می­کند. ازآنجاکه ژانر عرفانی بخش قابل توجهی از ادب فارسی را به خود اختصاص داده است، مطالعه بینامتنی متون برجسته عرفانی زوایای پنهان و ناگشوده میان آن­ها را روشن می­کند. نوشتار حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته، نخستین گامی است که به بررسی مناسبات بینامتنی میان حکایات مشترک النوبه الثالثه کشف الاسرار و روح الارواح براساس نظریه ژنت پرداخته است تا ازمنظر ساختارگرایانه و عناصر نظام­مند بینامتنی، پیوند میان این دو اثر را از بعد آفرینش و پردازش بررسی کند. دستاوردهای پژوهشی حاضر به­طور کلی از این قرارند: روح الارواح به­عنوان زیرمتن، تقدم تالیفی و تاریخی بر کشف الاسرار به­عنوان زبرمتن دارد. چهل و شش حکایت در این دو کتاب مشترک و دارای روابط بینامتنی هستند که ده حکایت ذیل بینامتنیت صریح، نوزده حکایت در شمار بینامتنیت غیر صریح و هفده حکایت ازلحاظ بینامتنیت ضمنی قابل تقسیم­بندی­ هستند. از ده جلد کتاب کشف الاسرار، جلد ششم بیشترین حکایات مشترک را با روح الارواح دربر دارد و جلد پنجم فاقد حکایت مشترک با اثر سمعانی است. کشف الاسرار به­خاطر سخنان موزون و مسجع و نه ازمنظر عواطف و احساسات، به نسبت متن روح الارواح از ادبیت بیشتری برخوردار است. در برآیند کلی نتایج دستاورد­های پژوهش پیش رو را هر چه بیشتر به صائب­بودن گمانه اقتباس میبدی از سمعانی باورمند می­کند.

Keywords:

متون عرفانی , کشف الاسرار , روح الارواح , حکایات مشترک , بینامتنیت ژنت