ناصر فرنیا - استادیار گروه آموزش زبان وادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

تاثیر موسیقی در ذهن و درون انسان، موضوعی نیست که محتاج شرح و بیان باشد. «سماع» یا رقص و پایکوبی عارفانه که به طور کلی در نظر متشرعین و فقها مذموم است، نزد اکثر بزرگان صوفیه از راههای مهم وصول به حالت «وجد» شمرده می شود. سماع و پایکوبی عارفانه ،ارواح را سیراب می گرداندوسیر آن ها به سوی الله را سرعت می بخشد. برای صوفی که مقهور احساسات و عواطف است و عاطفه ی زیبایی دوستی و محبت به جمال در او متمکن شده و از عالم حس به عالم معنی راه یافته است، دراویش ، درک حقیقت و روشنی روح و وصول به حق را، در قیل و قال سماع میدانند و معتقدند که لذت جسم، موجب شادمانی روح می گرد. آنان در مجالس ذکر با حضور مرشد دف می زنند و به روش خاصی سر و گردن خود را از ابتدا و آهسته و به تدریج سریع تر حرکت می دهند و این کار را به آخرین حد توانایی می رسانند تا اینکه به عالم جذبه بروند و از آنجا به عالم خلسه برسند در این هنگام است که به اعمالی چنگ می زنند که هر بیننده ای را شگفت زده می نماید، بر آتش راه می روند و سیخ و خنجر در زبان و شکم خود فرو می کنند. در این تحقیق نگارنده ضمن تعریف «سرقص و پایکوبی درویشان» به بیان دیدگاههای فقها و عرفا و ادبا در مورد حرام یا جایز بودن آن و همچنین اهمیت و جایگاه آن در نزد درویشان، پرداخته است و همچنین آداب سماع رابیان نموده است و در نهایت به تحلیل و نتیجه گیری پرداخته است.

رقص، پایکوبی، دراویش، حرام، جایز،