مژگان اسماعیلیان - دانشجوی دکترای شیمی مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
جواد فیضی - استادیار گروه ایمنی و کنترل کیفیت مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
مسلم جهانی - استادیار گروه شیمی مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
سودابه عین افشار - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی ومهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ، AREEO، مشهد، ایران.

در این مطالعه، روش استخراج با حلال (CSE) با استخراج به کمک امواج فراصوت (UAE) و استخراج با آب مادون بحرانی (SWE) برای استخراج ترکیبات موثره بنه زعفران (Crocus sativus ) مقایسه شد و برای بهینه یابی پارامترها از روش سطح پاسخ (RSM) و طرح مرکب مرکزی (CCD) استفاده شد. در روش CSE, دمای ˚C۴۸، زمان ۶۰ دقیقه و اتانول ۸۰%، و در روش UAE دمای ˚C۳۷، زمان ۴۵ دقیقه، فرکانس ۳۷ کیلوهرتز و اتانول ۸۰% و در روش SWE نیز دمای ˚C۱۸۰ و زمان ۲۲ دقیقه به عنوان مقادیر بهینه انتخاب شدند. روش استخراج با آب مادون بحرانی بیشترین راندمان استخراج را داشته و بالاترین محتوای فنولی کل (۶/۸۰۷ میلی گرم معادل اسید گالیک در ۱۰۰ گرم بنه زعفران) و فلاونوئید کل (۲/۱۲ میلی گرم معادل کوئرستین در ۱۰۰ گرم بنه زعفران) در عصاره SWE اندازه گیری شد. مقدار محتوای فنولی و فلاونوئیدی عصاره SWE به ترتیب ۸ و ۱۲ برابر دو روش دیگر است. بالاترین و پایین ترین فعالیت آنتی اکسیدانی نیز به ترتیب در نمونه استخراج شده به روش SWE و CSE مشاهده شد. اثر ضدباکتریایی عصاره ها به روش ریزرقت سازی ارزیابی شد و حداقل غلظت کشندگی هر سه عصاره بهینه، نسبت به باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیاکلی به ترتیب ۳۰۰ و mg mL-۱ ۶۰۰ بدست آمد.

بنه زعفران, ترکیبات فلاونوئیدی, آنتی اکسیدان, استخراج حلالی, امواج فراصوت, آب مادون بحرانی