نام‎ها و نقش‎ها؛ روایتی از شکل‎گیری مجموعه ی تیموری افوشته

ساخت‎وساز در هر دوره‎ای از تاریخ، مرهون حضور افرادی بوده است که نیت احداث بنا را در سر پرورانده و بانی شکل‎گیری آن شده‎اند؛ کسانی که منابع مالی را برای ساخت‎وساز تامین کرده‎اند و گروه‎هایی که در کار اجرا وظایفی گوناگون بر عهده داشته‎اند. بسیاری از آثار معماری هم‎اکنون پابرجای اند ولی از اشخاصی که در پیدایش آنها نقشی ایفا کرده‎اند به‎ندرت خبری دقیق وجود دارد؛ به ویژه در آثاری که طبقات فرودست جامعه آنها را شکل داده اند، این نبود اطلاعات بیشتر به چشم می‎خورد. مجموعه بناهای روستای افوشته از دسته آثاری است که در سده ی نهم، به دور از مرکز حکومت تیموریان شکل گرفته است. منابع دست اول محدودی که از این مجموعه در دست است، ازجمله کتیبه ی سردر دارالسیاده و یک وقف‎نامه، پیگیری اشخاص اثرگذار در فرایند احداث بنا را میسر می‎کند. اطلاعاتی که این منابع در اختیار می‎گذارند اطلاعاتی کامل نیست، ولی در این پژوهش تلاش شده است تا با کمک منابع دیگر و استفاده از ابزار تفسیر و همچنین به‎کارگیری روش تفسیری تاریخی، اسامی اشخاص و نقش آنها در احداث مجموعه روشن شود. حاصل این پژوهش نشان می‎دهد که سه فرد در شکل‎گیری مجموعه بناهای روستای افوشته نقش داشته‎اند؛ سید حسن حسینی به عنوان بانی، علاءالدوله نوه ی شاهرخ به عنوان حامی، و حسن بن نظام الدین بناء اصفهانی به عنوان سازنده. این مجموعه در سایه این سه گروه ایجاد شده و تداوم یافته است.

Keywords:

Afvashteh , Timurid Collection , Facade of Dar al-Siyadeh , Ala al-Dawla , Sayyed Hasan Waqif , افوشته , مجموعه ی تیموری , سردر دارالسیاده , علاءالدوله , سید حسن واقف