محمد علی همتی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران
محمد کاظم شاکر - استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

حضور واژه ی «نفس» و مشتقاتش در شاخه های زبان سامی و کاربرد متعددش در قرآن و عهدین، نشان از قدمت و اهمیت آن دارد که پژوهش درباره آن بایسته است. ساختار واژه در شاخه های شمال شرقی و شمال غربی «ن پ ش» و در شاخه های جنوبی «ن ف س» است که نشان از تحول آن در فرایند انتقال از شاخه ای به شاخه ی دیگر دارد. پژوهش حاضر با روش تاریخی تطبیقی به تبار شناسی این واژه در زبان های سامی و بررسی کاربرد مصادیق و معانی آن در قرآن و عهدین و ارائه موارد اشتراک و افتراق آن ، پرداخته است. شواهد نشان می دهد که وجوه اشتراک در ساختار و معنا به مراتب بیشتر از افتراق است. واژه در برخی از شاخه ها توسعه ی معنایی بیشتری داشته که این گسترش در قرآن و عهدین نیز مشهود است. «استراحت کردن» و «حیات» دو معنای مشترک واژه در تمامی شاخه ها است و معانی متعدد دیگر از این دو معنا  گسترش یافته اند.  معانی واژه بعد از توسعه ی معنایی در تمامی شاخه ها بیشتر ناظر بر مسائل ماورائی، چون خداوند، روح و جان است. برخی از واژه پژوهان زبان عربی به ارتباط این واژه با واژه ی «نفس» پرداخته اند در حالی که این موضوع در شاخه های دیگر زبان سامی وجود ندارد

نفس, نفس کشیدن, حیات, روح, قرآن کریم, عهدین, زبان های سامی .