محمدجعفر سلطانی - مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران
امیر سررشته داری - مربی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران
صمد شادفر - دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران

پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارش در مناطق خشک و نیمه خشک، علاوه بر ایجاد سیلاب­ های مخرب موجب هدررفت رواناب سطحی می شود. از این ­رو، مهار رواناب سطحی و بهره ­برداری مناسب از آن، از طریق احداث سامانه ­های سطوح آبگیر باران می­ تواند راهکار مناسبی برای جلوگیری از هدررفت آب باشد. شناسایی و پهنه ­بندی مناطق مستعد احداث سامانه ­ها برای استفاده بهینه از نزولات جوی یکی از مهمترین عوامل تعیین­ کننده در استفاده بهینه از منابع آب است. از سوی دیگر، تعیین مکان­ های مناسب و پهنه ­بندی با استفاده از روش­ های سنتی و متداول بسیار دشوار بوده، بیشتر باعث بروز خطا می شود. سامانه اطلاعات جغرافیایی، ابزارها و تکنیک­ های آن توانایی آن را دارد که با تلفیق لایه های مختلف اطلاعاتی در قالب مدل ­های مختلف با بیشینه دقت و در کمترین زمان ممکن در مکان یابی این مناطق مورد استفاده قرار گیرد. محدوده مورد مطالعه حوزه آبخیز کن در شمال تهران است که مساحتی حدود ۱۹۷ کیلومتر مربع را در بر می­ گیرد. هدف از این پژوهش، مقایسه مدل های مختلف تلفیق لایه های اطلاعاتی در تعیین مکان­ های مناسب احداث سامانه ­های سطوح آبگیر با استفاده از نقشه های شیب، واحد اراضی، بارش، پوشش گیاهی مرتعی، پوشش گیاهی، گروه های هیدرولوژیکی خاک، زمین­ شناسی، هوا و اقلیم و کاربری بوده است که در محیط GIS  و با کمک مدل­ های مختلف تلفیق لایه ­های اطلاعاتی انجام شده است. نقشه کاربری اراضی از داده های ماهواره لندست ۸ سال ۲۰۱۴ و مطالعات میدانی استخراج شده اند. سپس، به لایه های اطلاعاتی با توجه به میزان اهمیت هر یک در پهنه ­بندی وزن خاصی داده شد. با تلفیق لایه ها در قالب مدل­ های Boolean logic ،Index_overlay و Fuzzy logic و مقایسه با عرصه های کنترلی (عرصه های اجرا شده به­ وسیله وزارت جهاد کشاورزی) نقشه مکان­ های مناسب احداث در هر مدل به ­دست آمد. نتایج نشان داد که عملگرهای ۰.۲=gamma=۰.۳ ،gamma و Product از مدل fuzzy logic بیشترین هم­پوشانی را با عرصه های کنترلی داشته، بهترین مدل تلفیق برای تعیین مکان­ های مناسب احداث سامانه­ های سطوح آبگیر باران در منطقه مورد مطالعه هستند.

پهنه بندی, مهار سیلاب, وزن دهی, Boolean logic, fuzzy logic