فتحیه فتاحی زاده - استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء
محمد رضا رسولی راوندی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
سیده محدثه رضوی - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء

مهم ترین منبع شناخت آموزه های دین اسلام پس از قرآن کریم، روایات معصومان (ع) است؛ که در مجموعه های روایی گردآوری شده است. البته عواملی باعث شده تا این میراث گرانبها در مسیر واقعی خود قرار نگیرد. از این رو عالمان اسلامی درجهت بررسی روایات، قواعد و ضوابطی مبتنی بر آموزه های معصومان استخراج کرده و به کار بسته اند و این امر زمینه شکل­گیری فقه الحدیث را فراهم نموده است. اما وجود این مساله که آیا نسبت به این ضوابط، بین دو مکتب شیعه و سنی اتفاق نظر وجود داد یا خیر، مجال بحث در این حوزه را پیش روی می کشاند. با تتبع در کتب روایی فریقین می­توان نسبت به وجود ضوابط مشترک فقه الحدیثی اطمینان حاصل کرد. پژوهش حاضر با شیوه استنادی کتابخانه­ ای و روش توصیفی – تحیلی به این نتیجه رسیده است که شیخ طوسی از عالمان شیعی و بیهقی از علمای اهل سنت در قرن پنجم هجری، در آثار خود (تهذیبین، السنن الکبری) به منظور تشخیص صحت و سقم احادیث، ملاک و معیارهای مشترکی چون؛ توجه به تصحیف متن، وهم راوی، تقطیع حدیث، بهره گیری از مباحث ادبی، نقل به معنا، تقیه و نسخ در احادیث، داشته اند. گرچه در نحوه استفاده از بعضی ملاک­ها چون؛ توجه به مسائل ادبی و مورد تقیه، بین آن دو تفاوت وجود دارد.

شیخ طوسی, تهذیبین, بیهقی, السنن الکبری, فقه الحدیث, ضوابط فهم حدیث