قاسم بستانی - دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز

آسیب دیدگی حدیث، از پدیده های مشخص و شناخته شده میراث حدیثی مسلمانان است و از آنجا که این آسیب یا متوجه سند حدیث است یا متن آن،دانشمندان مسلمان از دیرباز، برای رد یا قبول حدیث، به نقد سند و متن روی آورده و برای آن روش­ها و قواعدی را ابداع کرده اند. صرف نظر از این که از جهت تاریخی، کدام نقد، تقدم داشته و معیار بوده، این سوال مهم مطرح است که کدام یک از این دو روش، اصالت دارد و برای رد یا اثبات حدیث به عنوان روش اصلی تجویز می شود، به گونه ای که ما را از نقد دیگری بی نیاز می کند؟ آیا هر یک از این دو روش، برای نوع خاصی از حدیث کارآیی دارد یا هر دو روش باید در نقد هر نوع حدیثی به کار برد؟ و نهایت آن که نتایج این دو نقد، تا چه اندازه ای بر صحت صدور حدیث از معصوم دلالت دارد؟در این مقاله که به شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نقد و بررسی داده ها به روش تحقیق توصیفی تحلیلی نگاشته شده، تلاش می شود پاسخی به این پرسش­ها داده شود و در نهایت مشخص می شود که استفاده از هر دو روش نقد، برای اثبات و صحت عموم احادیث لازم است، مگر در موارد خاصی که به جهت نوع متن حدیث، به یکی از دو روش کفایت می کند. ضمن این که اثبات صحت سند یا صحت متن، مستلزم اثبات صحت صدور نیست.

حدیث, نقد متن, نقد سند, تقدم نقد